18. Long Mã phụ Hà Đồ
Long Mã là một loài thú linh, đầu rồng, mình ngựa, có vảy rồng, bề cao 8 thước 5 tấc (thước Tàu), xương cổ dài, mình không thấm nước. Hà Đồ là bức vẽ có liên hệ đến sông Hoàng Hà bên Tàu, phụ là mang, đội. Long Mã phụ Hà Đồ là con Long Mã có mang trên lưng một bức đồ xuất hiện ở sông Hoàng Hà.
Truyện xưa chép lại sự xuất hiện của Long Mã vào thời vua Phục Hy (2852 trước Tây lịch) như sau :
" Vào thời vua Phục Hy, trên dòng sông Hoàng Hà, thình lình có một trận giông lớn nổi lên, nước sông dâng cao, giữa dòng sông có nổi lên một con quái mình ngựa đầu rồng, đứng khơi khơi trên mặt nước, trên lưng thấy có mang một cây bửu kiếm.
Dân chúng thấy sự lạ, cấp báo cho vua Phục Hy biết.
Nhà vua liền đi đến tận nơi, đứng trên bờ quan sát. Vua Phục Hy là một vị Thánh Đế, biết con quái ấy là một linh vật, tên gọi Long Mã, rất hiếm có và ít khi xuất hiện. Ngài phán rằng : " Nếu phải ngươi đem vật báu đến dâng cho ta thì hãy lại gần đây."
Long Mã như biết nghe tiếng người, liền từ từ đi vào bờ, quì xuống trước mặt nhà vua. Phục Hy thấy trên lưng Long Mã có một bức đồ gồm 55 chấm đen trắng, vua ghi nhớ rồi gỡ lấy báu kiếm trên lưng Long Mã. Xong, Long Mã đứng dậy, trở ra giữa sông và đi mất. Mặt nước sông Hoàng Hà sụt xuống trở lại như cũ.
Vua Phục Hy vẽ lại các chấm đen trắng trên lưng Long Mã, tạo thành một bức đồ gọi là Hà Đồ.
Vua Phục Hy nhận xét : Các điểm trắng ứng với các con số lẽ : 1, 3, 5, 7, 9 và Ngài cho đó là những số Dương; những điểm đen ứng với các con số chẵn : 2, 4, 6, 8. 10 và Ngài cho đó là những con số Âm. Ngài có được Âm, Dương.
Ngài biểu diễn một vạch liền tượng trưng Dương và một vạch đứt tượng trưng Âm, Ngài được 2 Quẻ đơn. Ngài thử đem 2 vạch ấy chồng lên nhau, rồi thay đổi vị trí trên dưới, Ngài được 4 Quẻ đôi (Quẻ có 2 vạch).
Vua Phục Hy tiếp tục chồng thêm 1 vạch nữa vào 4 Quẻ đôi, rồi thay đổi vị trí các vạch, Ngài được 8 Quẻ ba.
Vua Phục Hy đặt tên cho 8 Quẻ ấy là : Càn, Khảm, Cấn, Chấn, Tốn, Ly, Khôn, Đoài.
Vua Phục Hy sắp đặt vị trí các quẻ theo 8 hướng Đông, Tây, Nam, Bắc, Đông Bắc, Đông Nam, Tây Bắc, Tây Nam, và căn cứ trên các hiện tượng tự nhiên như : Trời, Đất, Nóng, Lạnh, Núi, Đầm, Sương mù, Sấm sét, vv. . .
CÀN là Dương, tượng trưng Trời; KHÔN là Âm tượng trưng Đất. Càn thì ấm áp, đặt ở phương Nam, Khôn thì lạnh lẽo đặt ở phương Bắc.
Ấm lạnh tạo ra hơi nước, sương mù, nên đặt ĐOÀI tiếp theo Càn. Còn LY là lửa, là mặt trời, đặt ở phương Đông, là phương mặt trời mọc, nên Ly tiếp theo Đoài. Hơi nước và khí nóng phát động tạo ra sấm sét, đồng thời giúp cây cỏ nẩy sanh , nên đặt CHẤN tiếp theo Ly.
Mặt đất thì lồi lõm, nơi cao thành núi nên đặt CẤN kế quẻ Khôn; còn nơi thấp thì nước đọng lại tạo thành sông, biển, đầm, nên đặt KHẢM tiếp theo.
Các sự chuyển động đều phát sanh ra gió, nên đặt TỐN sau cùng.
Đó là Bát Quái của vua Phục Hy có đủ Âm Dương, Trời Đất, mặt trời, mặt trăng, và Thủy, Hoả, Phong.
Bát Quái Đồ của Phục Hy được bố trí các quẻ theo hình tròn, đứng từ tâm hướng ra ngoài, vì Phục Hy quan niệm Vũ Trụ có rộng lớn bao la đến đâu đi nữa nhưng khởi điểm vẫn phải ở trung tâm là Thái Cực.
Trở lại hình Long Mã trên nóc Nghinh Phong Đài :
Long là rồng, bay lên Trời, tượng trưng Dương; Mã là ngựa, chạy trên mặt Đất, tượng trưng Âm. Long Mã tượng trưng Âm Dương, tức là tượng trưng cho Đạo.
Mình Long Mã hướng theo chiều Tòa Thánh, bộ điệu như đang chạy về hướng Tây, ý nghĩa là Đạo xuất nơi hướng Đông và truyền qua hướng Tây, nhưng đầu Long Mã ngó ngoéo lại hướng Đông, ý nghĩa là Đạo cuối cùng lại trở về hướng Đông, vì hướng Đông là gốc của Đạo. Hướng Đông ở đây là chỉ nước Việt Nam, vì người Tây phương gọi Việt Nam là nước Viễn Đông.
Long là rồng, cũng tượng trưng Không gian, vì rồng bay trong không trung; Mã tượng trưng thời gian vì ngựa chạy có mau có chậm, cho nên Long Mã tượng trưng Không gian và Thời gian, tức là tượng trưng Càn khôn Vũ trụ, luôn luôn vận chuyển không ngừng.
Trong Đạo Cao Đài, nghi thức tiếp rước quan khách cao cấp, hàng lãnh đạo quốc gia, hay lãnh đạo các tôn giáo, hoặc tiếp rước Hội Thánh, đều có nghi thức múa Long Mã. Đây là điểm đặc biệt nổi bật của Đạo Cao Đài mà không một nơi nào khác trên thế giới có được. Điệu múa Long Mã rất đẹp, tập luyện rất công phu, hình Long Mã lại đẹp, lạ mắt, nghệ thuật múa đạt được đỉnh cao.