Đạo Mạch Tri Nguyên

 

Tôi, vẩn sanh trưởng nơi tỉnh thành Bến Tre, biệt danh là Huệ Chương, theo ông thân tôi, vốn người giúp việc hăng buôn, chuyên nghề rèn tập theo lối văn chương Âu, từ ấu chí trưởng.
Cả bạn tác, học một trường với tôi, th́ tôi duy có gần gủi M. Đức, vốn con nhà Cao-Quỳnh, lại là người có tâm chí rất hạp với tôi.
Từ buổi ra trường đến nay, tuy mỗi đứa, v́ ràng buộc theo phận sự gia đ́nh riêng, song cũng hằng tới lui thăm viếng, và lo lắng cho nhau, chẵng khác t́nh ruột thịt.
Một ngày kia, tôi vẫn nghe thiên hạ khích bác về Đại Đạo Tam Kỳ, lại có tên ông thân và chú ruột của ảnh, th́ tôi lấy làm chưng hững. Tuy là tôi hay đến nhà, chơi với ảnh, thường cũng hay thấy mấy ông lớn, hiệp nhau bàn luận việc Đạo ; nhưng v́ tánh tôi c̣n ham chơi, nên không hề để ư đến. Nay nghe vậy, tôi lật đật đến, hỏi thăm ảnh cho rỏ.
Vừa gặp nhau, tôi chưa đặng cạn hỏi ; th́ ảnh đă vổ vai tôi mà nói rằng:"Hơi nào mà anh nghe thiên hạ Họ có hiểu cái nguồn-cội của Đại Đạo, là nơi nào mà ra đâu ; bị họ luống tưởng mấy ổng bày ra, mà gạt chúng. Anh nghỉ coi, như có gạt gẩm, th́ năm ba chục người, cũng c̣n có thể
nói đến chuyện lầm lạc, lẽ đâu trót triệu nhân sanh như vật, lại trong số triệu ấy, cũng người hiếm phẫm vị cao, trí thức nhiều, mà cũng mắc kế mấy ổng nữa sao ?
Để tôi thuật sơ, đầu đuôi gốc ngọn cho anh nghe, rồi cứ suy nghĩ riêng lấy, mà t́m hiểu.
Anh em ḿnh, vẩn ư kiến tương đồng, kết bạn với nhau, trót mười năm, t́nh như máu thịt, thường hay bàn luận; khi th́ về học thức, mà cũng có khi nói đến t́nh đời, cho đến việc nhà của nhau, cũng điều thấu hết.
Ảnh dư biết, tánh t́nh của tôi; tuy hay vui chơi, theo cuộc hí trường, song cũng hằng để ư, kiếm cho hiểu biết, luân thường đạo lư. Tôi ḍm quanh theo cô bác lối xóm giềng thấy mổi nhà điều chưng dọn bàn thờ; việc đẹp chăng, là tùy gia vô hữu, nhưng cũng có lập ra luôn, hoặc thờ ông bà, hay là cha mẹ. Về nhà, thấy ông thân tôi, chẵng hề để ư đến đó, tôi hỏi ổng, ổng trả lời rằng :
"Thầy, nay tuổi đă bốn mươi ngoài, cũng hằng t́m ṭi, cho biết những điều ấy, nhưng chưa hề thấy việc nào là ắt. Nếu sự chi, mà thầy chưa rỏ thấu, th́ thà rằng đừng làm, c̣n hay hơn là bắt chước người mà không hiểu chi că.
Thầy duy tưởng rằng, có một đấng tạo hoá Càn Khôn, nhưng chẳng thấy h́nh ảnh đặng, th́ cung kỉnh ngài mà thôi, c̣n những việc làm theo thế t́nh, hoặc thờ cha kính mẹ, th́ nơi ḷng, dầu cho mất c̣n củng vậy. Mỗi khi cúng cơm cho ông bà, là buộc ư thầy, là làm theo cổ lệ, nếu không ngơ, lại buồn ḷng ; c̣n bày biện, bàn thờ như người, th́ thầy nghĩ ra, một việc làm không ắt, thế th́ cũng không tổn phí mà chi ; miễn bổn phận người, làm sao cho khỏi trái lương tâm ḿnh là hơn hết."
Nghe ông thân tôi nói vậy, th́ đă biết ổng không tín ngưỡng chi hết, nhưng ổng cũng hằng giử phận làm người, th́ đă đành; tôi lại cắc cớ, hỏi chú ruột tôi là ông Cao Quỳnh Cư, té ra hai ông như một. Thậm chí đến đổi tôi tức ḿnh hỏi cô bác, những nhà có thờ phượng, th́ không một ai, trả lời nào cho vừa lổ tai tôi cả.
Một ngày kia, lối hạ tuần tháng Juillet 1925, nhằm đêm thứ sáu, tôi thấy, nào là chú tư tôi, chú tám tôi, là M. Phạm Công Tắc, anh con nhà bác họ của tôi, là M. Cao hoài Sang, và vài người bạn nữa, đến mời ông thân tôi đi chơi. Tôi hỏi M.Sang, cho biết mấy ổng đi đâu, th́ ảnh lại nói với tôi rằng :
Đi sai bàn
Đi sai bàn là chi ?
Là cầu các linh hồn về nói chuyện chơi.
Nghe ảnh nói vậy, tôi lấy làm lạ, liền nom theo mấy ổng, đặng coi làm thế nào cho biết. Đoạn mấy ổng, đều kêu xe kéo, vô nhà anh Cao hoài Sang : rồi vầy nhau, ngồi xung quanh một cái bàn tṛn ba chân, để nơi trước hàng ba, lại có trưng b́nh bông tươi tốt, và đốt nhang, sắp đặt trên một cái bàn nhỏ, để dựa vách kế đó.
Tôi cũng ngồi kề bên ông thân tôi, chừng mấy ổng biểu :
"Lẵng lặng định tinh thần" th́ mỗi người đều để hai tay, úp lên mặt bàn, tôi cứ việc làm theo.
Giây lâu, tôi thấy bàn nghiên qua bên chú tư tôi, chú lại rầy chú tám Tắc, mà biểu đừng xô, cứ ngồi cho tịnh. Bàn lại ngả qua, phiá ông thân tôi, ổng lại rầy nữa. Cách một chập, coi bộ mấy ổng mỏi tay, nên thảy đều tan ra nghỉ hết. Tôi có ư coi, trong mấy ổng, chưa ai thạo việc ấy cả, v́ thấy cải lẫy nhau hoài ; kẻ nói vầy người luận khác, phân vân bất nhứt.
Khi ấy, anh Cao hoài Sang nói với mấy ổng rằng : "Ḿnh cứ tịnh tâm, ngồi im ĺm, chừng nào có vong nhập, th́ chắc là họ gỏ chân bàn, nghe cắc cắc chớ ǵ". Nghe đến đó, tôi có hơi rùng ḿnh, v́ tánh tôi nhác.
Đến khi vầy nhau lại nữa, chú tư tôi ngồi xếp bằng trên ghế, tỏ ư sợ rằng hồn ma vào gỏ bàn, mà đụng cẳng, nên cả thăy đều rút chân lên ; kẻ chồm hổm, người xếp bằng, té ra mấy ổng cũng không dạn ǵ cho mấy.
Lúc ấy đă khuya, coi bộ ông nào cũng mệt, phần th́ muổi chít chân, hể tḥ tay xuống gải th́ lại động, làm cho cài bàn không yên tịnh, lớp lại buồn ngủ. Chú tư tôi suy nghỉ, rồi luận rằng : Thế khi, tại chúng ta để trong nhà, nên các hồn ma không dám vào : vậy khiên bàn ra ngoài sân trống trải, họa may họ mới nhập đặng. Đoạn mấy ông hè hụi, áp nhau khiên bàn ra sân. Ngồi một hồi lâu, bàn lại cứ dở lên để xuống, làm cho mấy ổng rầy nhau, rồi cười hoài ; gặp lúc khuya, trời tối, muổi lại cắn hơn nữa, mấy ổng chịu đà hết nổi, mới đành dẹp nghỉ, nhưng hẹn tối mai, sẽ hiệp nhau, làm cho hết ư. Ai nấy đều vui chịu, liền từ giă nhau ra về.
Qua đêm sau, nhằm thứ bảy, lối chín giờ tối, thảy đều tựu đến đủ mặt, cũng sửa soạn như bữa trước ;