Đầu năm Tân Tỵ (1941) Thánh thất Cao Đài Lê Lợi đang đón mừng Xuân thì tiếp được “Trác của Toà án Hà Nội” do một người Pháp tên TESSIÈRE ở cùng phố Lê Lợi kiện tụng về việc Thánh thất Lê Lợi đánh chuông trống ầm ĩ quấy rầy giấc ngủ của vợ chồng ông, nên ông TESSIÈRE yêu cầu Đạo Cao Đài không được đánh trống chuông lúc ban đêm (giờ Tý lúc 12 giờ khuya) hoặc dời Thánh thất đi nơi khác cho vợ chồng ông được yên tĩnh.

Cần biết thêm là gia đình ông TESSIÈRE (người Pháp có vợ Việt Nam) vừa mới đến ở phố Lê Lợi ước độ 5 tháng (nhà bên kia đường cách Thánh Thất Lê Lợi hơn 100 thước). Ông TESSIÈRE tố cáo đêm nào cũng như đêm nào chuông - trống ầm ĩ, làm cho vợ chồng ông đều mất ngủ ?

Đại diện cho Thánh Thất Lê Lợi đến hầu phiên toà án Hà Nội phán xét là Phó Trị Sự PHẠM TÀI ĐOAN (và CTS. PHẠM VĂN KỶ cùng đi theo ủng hộ tinh thần) trình bày rất đầy đủ : Đạo Cao Đài chúng tôi đã được Chánh phủ Pháp cho hành lễ như các Tôn giáo khác. Hơn nữa là hàng tháng chúng tôi chỉ sử dụng chuông trống có 2 lần, và mỗi lần không quá 20 phút, mà ông TESSIÈRE lại tố cáo chúng tôi dám đánh trống chuông ầm ĩ suốt đêm, đêm nào cũng như đêm nào là không đúng sự thật.

PTS. PHẠM TÀI ĐOAN khéo léo trình bày ông Chánh án : Ông TESSIÈRE là người Pháp chứ người Việt Nam chúng tôi không bao giờ thưa kiện Nhà chùa, Nhà thờ nơi tôn nghiêm tuyệt đối tôn kính của người Việt Nam. Nếu vợ chồng ông TESSIÈRE có nhà ở gần bên cạnh Nhà thờ lớn Công giáo chắc ông bà TESSIÈRE còn bực bội nhiều hơn nữa, bởi chuông Nhà thờ treo thiệt cao và tiếng chuông Nhà thờ kêu to gấp bội phần tiếng chuông của Thánh thất Lê Lợi. Thử hỏi ông TESSIÈRE có đệ đơn tố cáo ông Cha sở dời nhà thờ đi nơi khác để cho ông bà TESSIÈRE yên tĩnh không?

Nhân danh Đạo Cao Đài tại Bắc Việt, kính xin Toà phán xét công minh vô tư hầu làm sáng tỏ thêm nền công lý của Pháp quốc.

- Ông Chánh án Toà án Hà Nội tuyên bố bãi bỏ vụ kiện này. Vợ chồng ông TESSIÈRE bực bội đứng dậy lặng lẽ rời phòng xử án. Ông PTS. PHẠM TÀI ĐOAN bước lên tỏ lời cám ơn ông Lục sư Toà án và được ông Lục sự (người Pháp) niềm nở hỏi: anh biết ông GABRIEL ABADIE không? Ông Chánh lục sự ABADIE là huynh trưởng của chúng tôi. Ông ABADIE đã đổi về Nam Kỳ hồi năm ngoái và chính tôi có tiễn chân ông lên đường vào Nam Kỳ, ông ABADIE tốt lắm và hiền lắm!

Những lời nhắc nhở của ông Lục sự Toà án về ông ABADIE là muốn ám chỉ những lời ông PHẠM TÀI ĐOAN vừa trình bày với ông Chánh ánkhi nãy là do sự hướng dẫn của ông ABADIE.

Thánh thất Lê Lợi do một số chức sắc chức việc đàn em của ông GS THƯỢNG BẢY THANH như Lễ Sanh THÁI THUNG THANH, Lễ sanh NGỌC MINH THANH, nữ Lễ sanh HƯƠNG LỘC, CTS. LÊ KHOAN NHU, CTS. TẠ ĐÌNH ĐỊNH, CTS. NGUYỄN VĂN LỊCH, CTS. PHẠM BÁ QUÍ, CTS. TRẦN VĂN PHẨM, PTS. LÊ THỊ CON, PTS. PHẠM TÀI ĐOAN, v.v.. mà chính ông PTS. ĐOAN là đạo diễn cho Ban cai quản Thánh thất Lê Lợi đồng ý gửi đơn khiếu nại về Thánh lịnh của Hội thánh Tây Ninh không thừa nhận Thánh thất Lê Lợi, rồi lần đến việc không hợp tác với ông GS. NGỌC NON THANH vừa mới được Hội thánh Toà thánh Tây Ninh bỏ nhiệm ra Bắc Hà thay thế ông GS. THƯỢNG BẢY THANH đều do PTS. PHẠM TÀI ĐOAN điều động hết. Bởi PTS. ĐOAN  là người xử lý Ban cai quản lúc bấy giờ.

PTS. PHẠM TÀI ĐOAN chưa rõ thông quyền hạn của một thành viên BÀN cai quản Thánh tất Lê Lợi lại vận dụng 20 vị Chức việc đồng ký tên khiếu nại về HỘI THÁNH TOÀ THÁNH TÂY NINH xin sửa đổi Kinh Sám Hối viện dẫn là bài Kinh tạm mượn của bên Minh Lý gây tai hoạ chung cho 20 vị bạn hữu đồng bị HỘI THÁNH TOÀ THÁNH TÂY NINH ban hành Thánh lịnh ngưng quyền chức.

—  Thủ tướng:  Ông Trần Trọng Kim

—  Tổng trưởng Bộ Nội vụ:  Ông Trần Đình Nam.

—  Tổng trưởng Ngoại giao:  Ông Trần Văn Chương

—  Tổng trưởng Bộ Tài chánh:  Ông Vũ Văn Hiền

—  Tổng trưởng bộ Kinh tế: Ông Nguyễn Hữu Thi

—  Tổng trưởng bộ Bổ cấp: Ông Hồ Tá Khanh

—  Tổng trưởng Giáo dục: Ông Hoàng Xuân Hán

—  Tổng trưởng Tư pháp: Ông Trịnh Đình Thảo

—  Tổng trưởng bộ Cộng tác và giao thông: Ông Lưu Văn Lang

—  Tổng trưởng bộ An sinh: Ông Vũ Ngọc Anh

—  Tổng trưởng phong trào thanh niên: Ông Phan Ánh

Vào năm 1937, Quân đội Nhật Bổn tấn công lấn chiếm nước Trung Quốc, lần lần Quân đội Nhật chiếm hết Mãn Châu, bắt buộc Chánh phủ Tưởng Giới Thạch phải rút lui về trấn thủ Trùng Khánh.

Còn Hải quân Nhật lại quá hùng hậu, kiểm soát cả vùng biển Trung Quốc gây áp lực bao vây đường vận chuyển tiếp tế lương thực. Chánh phủ Trung Quốc lúc bấy giờ chỉ trông cậy vào 2 con đường huyết mạch trọng yếu để vận chuyển vũ khí và lương thực.

Con đường chiến lược hệ trọng nhứt là Đông Dương (xuyên qua Vân Nam). Con đường Miến Điện thì cách xa hiểm trở núi non. Vì thế mà Quân đội Nhựt Bổn nhìn ngay vào yếu điểm Đông Dương, vào ngày 29-3-1940 Quân đội Nhựt từ Quảng Đông kéo binh sĩ tràn sang qua tỉnh Lạng Sơn (Việt Nam). Đồng thời quân Nhựt đóng tại Kiến An cùng tấn công chiếm Hải Phòng một cách dễ dàng, không gặp sự chống đối của Pháp.

Sau khi chiếm Đông Dương, quân Nhật tìm cách liên lạc tiếp xúc với các Đảng phái Chính trị Tôn giáo trong nước.

Tại Hà Nội, một viên chức Nhật Bổn thân hành đến Thánh thất Lê Lợi để tìm người lãnh đạo Tôn giáo Cao Đài, nhưng lúc ấy các vị trong Ban cai quản Thánh thất Lê Lợi đi vắng nên viên chức Nhật phải trở lại lần thứ 2 thì gặp PTS PHẠM TÀI ĐOAN trên con đường đi về Thánh thất Lê Lợi.

Được gặp PTS ĐOAN viên chức Nhật liền tự giới thiệu tên là YAMASHITA đưa xe đến đón ông PTS PHẠM TÀI ĐOAN về tư dinh của Trung tướng NISIHARA, Tổng Tư lệnh Quân đội Nhật tại Đông Dương. PTS ĐOAN  được tướng NISIHARA thân mật đàm đạo cùng khuyến dụ cộng tác với quân đội Nhật để giải ách lệ thuộc Pháp, và Trung tướng sẵn sàng giúp đỡ. Nhưng PTS ĐOAN dùng phương pháp hoãn binh là xin hẹn trở về thảo luận với bổn đạo rồi sẽ bàn luận sau. PTS ĐOAN thấy mình không thể quyết định một việc hệ trọng được , bởi mới đây  Toàn quyền Đông dương Pháp tại Việt Nam là Đô đốc DECOUX cũng kêu gọi đạo Cao Đài hiệp tác chặt chẽ với Pháp rồi bây giờ lại được Trung tướng NISIHARA kêu gọi cộng tác. Cả hai bên Pháp và Nhật tranh giành ảnh hưởng với Tôn giáo Cao Đài miền Bắc nên PTS ĐOAN tạm thời lánh xa Hà Nội để tránh mọi cuộc tiếp xúc với Nhật và Pháp.

Từ năm 1936 bổn đạo phải thuê 2 căn nhà số 49 và 51 ở phố Lê Lợi để tạm lập thánh thất cho nhơn sanh có nơi thờ phụng lễ bái Đức CHÍ TÔN, nên được gọi là Thánh thất Lê Lợi. Hôm nay lại khó khăn trở ngại vì Pháp và Nhật đều đến tận Thánh thất Lê Lợi kêu gọi sự hợp tác.

Trong lúc băn khoăn để tìm nơi dời ngôi Thánh thất Lê Lợi tránh xa sự dòm ngó của Pháp và Nhật thì may mắn thay có một vị nữ Phó Trị sự LÊ THỊ CON 70 tuổi rất nhiệt tình lo Đạo bằng lòng cho mượn căn nhà khá rộng rãi để làm Thánh Thất, nhưng ngặt nỗi phía trước căn nhà của bà đã lỡ cho người ta thuê làm tiệm “thiếc” chỉ còn ở phía sau khá rộng rãi. Nếu anh chị em bằng lòng đồng ý để tạm lập ngôi Thánh thất tại căn nhà tôi thì tôi xin nhường cho Đạo, còn riêng phần cá nhân tôi thì tôi xin đảm nhận việc lo cúng kiến hàng ngày quý anh chị em khỏi lo nhang đèn chi cả tôi xin lo liệu hết. Các anh em đều tán thành và xin được đến quan sát căn nhà bà PTS LÊ THỊ CON toạ lạc tại phố Hàng Than, nhìn thấy căn nhà khá rộng rãi, rất thuận tiện lập ngôi Thánh thất, nên cả thảy đồng chấp nhận lời dời Thánh thất Lê Lợi về phố Hàng Than (vẫn để ông chủ tiệm thiếc hành nghề như cũ, vì không có trở ngại gì cho đôi bên).

Rằm tháng 6 năm Tân Tỵ (1941) là ngày an vị Ngôi Thánh thất Hàng Than (tức là dời Thánh thất Lê Lợi qua Thánh thất Hàng Than) cho nhơn sanh có nơi tiếp nối việc hành đạo. Còn Thánh thất Chùa Vua vẫn còn hoạt động truyền bá nền Đại Đạo như trước nhưng không được hoàn toàn tự do bởi lính mật thám thường xuyên đến xét hỏi.

Sở dĩ Thánh thất chùa Vua không được tự do hành đạo như trước là vì ông Giáo hữu THÁI ĐẾN THANH mới lặng lẽ rời bắc Hà trở về miền Nam để công tác với Giáo sư Đại biểu THƯỢNG VINH THANH (TRẦN QUANG VINH) lập thành Cơ quan chuyển thế Mưu đồ phục quốc là hiệp tác với Nhựt Bổn (lãnh đóng tàu bằng cây ván cho Nhật) lập thành hãng NITINAN tại dốc cầu chữ Y Sài gòn.

Ban ngày thì Thanh niên Cao Đài chuyên lo việc đóng tàu cho Nhật theo đúng như khế ước, còn ban đêm thì tập luyện binh sĩ chờ ngày Đảo chính Pháp vào ngày 93-1945 vén màn cho cuộc Cách mạng việt Nam, giải thoát đất nwcs ra khỏi ánh no lệ của Thực dân Pháp. Người tín hữu Cao Đài đã hợp tác cùng kề vai Quân đội Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945 vừa xong thì vào ngày 28-3-1945 ông Giáo sư Đại biểu THƯỢNG VINH THANH triệu tập một cuộc họp mít tinh tại vườn Ông Thượng (Sân Tao đàn Sài gòn có trên 50 ngàn đồng bào thuộc các tầng lớp đến tham dự và Giáo sư Đại biểu Trần Quang Vinh long trọng tuyên bố trước quốc dân Độc lập Tự Do và chuyển giao cho toàn dân định đoạt vận mạng nước nhà.) Do đó mới có Chính phủ Trần Trọng Kim ra đời ngày 19-4-1945, trình diện Nội các mới. Đặc biệt là không có một nhân sĩ Cao Đài nào tham dự Nội các TRẦN TRỌNG KIM mà toàn thể chức sắc và bổn đạo Cao Đài đều lui chân thoái bước thuần tuý trở về phục vụ Đạo Pháp.

Nhờ vậy mà Bổn Đạo Cao Đài miền Bắc được sự chú ý của đồng bào và các nhân sĩ trí thức Hà Nội nhiệt tình chiếu cố đến Tôn Giao Cao Đài, nhứt là ngợi khen Cao Đài không có tham vọng Chánh trị chỉ làm xong bổn phận công dân Việt Nam là hiệp tác cùng Quân đội Nhật đảo chánh Pháp ngày 9-3-1945 xong thì giao vận mạng nước nhà cho Đảng quốc dân lo liệu để trở về kiến tạo ĐẠI ĐẠO TAM KỲ PHỔ ĐỘ sau bao năm bị Pháp đàn áp và khủng bố.

Kế tiếp đó các Đảng phái tại Hà Nội nổi lên tranh giành xuyên tạc lẫn nhau không tiếc lời, tình thế bấy giờ vô cùng hỗn loạn, mưu đồ nắm chánh quyền, đồng bào hết sức khổ đau chứng kiến thảm kịch 2 triệu đồng bào ruột thịt “chết đói” vừa qua mà hôm nay còn phải xót xa đau lòng nhìn thấy các Đảng phái tương tranh lẫn nhau khi Nhật bổn đầu hàng vôn điều kiện ngày 19-8-1945. Lại thêm Quân đội của LỮ HÁN sang giải giới cho Quân đội Nhật càng hỗn loạn thêm nữa đồng bào hoang mang trước các lực lượng vũ trang từ Trung Quốc kéo về Hà Nội tuyên truyền gây ảnh hưởng đồng bào Bắc Hà lúc bấy giờ.

Nhiều cuộc tiếp xúc giữa các Đảng phái chính trị của ông NGUYỄN TƯỜNG TAM, NGUYỄN HẢI THẦN và VIỆT MINH liên tục sôi động cả Bắc Hà và Việt Minh đứng lên cướp chánh quyền.

Ngày 2-9-1945 Cụ Chủ Tịch HỒ CHÍ MINH long trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập tự do và Chính phủ VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ ra đời.

Cuộc sống của Bổn đạo rất vất vả mặc dù Chánh phủ VNDCCH để cho Đạo Cao Đài được tự do tín ngưỡng, nhưng ảnh hưởng đến đời sống hiện tại của người Đạo ở thôn quê thiếu hụt nên sự Truyền giáo không  được  phát triển và bổn Đạo ít tới Thánh thất.

Tuy nhiên Bổn đạo Bắc Hà rất vững niềm tin hơn bao giờ hết vì được biết HỘI THÁNH TOÀ THÁNH TÂY NINH được phục hồi Đền Thánh cùng các Thánh Thất và Điện thờ Phật Mẫu trên toàn quốc đều được tự do lễ bái thờ phụng trở lại như trước kia vậy và số người nhập môn càng đông đảo hơn bội phần là niềm vui chung của Bổn Đạo ở miền Bắc.

Nhứt là bổn đạo ở Bắc Hà đều biết rõ trong danh sách Nội các Chính phủ TRẦN TRỌNG KIM thành lập vào ngày 19-4-1945 không có một nhân sĩ nào của Tôn giáo Cao Đài tham dự, cũng như được ghi nhận ngày 28-3-1945 trước cuộc mít tinh khổng lồ trước sự hiện diện của đồng bào các giới.

(Quy tụ hơn 50 ngàn người) tại sân vườn Ông  THƯỢNG SÀI GÒN  mà ông đại biểu TRẦN QUANG VINH (Giáo sư THƯỢNG VINH THANH hiệp tác với quân đội Nhựt Bổn đảo chánh Pháp ngày 9-3-1945 thành công tốt đẹp vén màn cho cuộc Cách mạng Việt Nam) đã long trọng tuyên bố trước cuộc biểu tình khổng lồ: “Người tín hữu Cao Đài không có tham vọng chánh trị sau khi làm bổn phận của người công dân Việt Nam, hiệp tác với Quân đội Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945 thành công xin tự lui chân thối bước xin thuần tuý trở về phụng sự Đạo pháp và xin giao vận mệnh tổ quốc Việt Nam cho toàn cả quốc dân định đoạt ”.

“ĐẠO CAO ĐÀI PHỔ TRUYỀN RA BẮC VIỆT HÀ NỘI”

(1945-1975)