Phu Thê Yếu Luận

[  Đại Đạo Truy Nguyên  ]

quyển thứ nhứt
 

* Huệ  Chương

Cốt chỉ quyển sách này để trực  luận về  Đại-Đạo Tam-Kỳ.
 

Lời Tựa
 

 Tuy bề học thức của tôi vẫn c̣n hẹp ḥi, song hằng để tâm xem

xét trong đều hư thiệt của đời, lại hằng thấy nhiều bậc Văn-chương,

thường muốn kích bát một việc chi trong xả hội, lại chẳng hề để ḷng

t́m biết cho tột lư; nên hễ luận đến th́ không rơ ngọn nguồn. Thành

ra, v́ ghét lẫn một vài người trong đấy, mà làm chinh ḷng cả công

chúng; mà cũng làm hư danh của ḿnh trong buổi kết cuộc. Nếu việc của

người thành tựu sau xa, chừng ấy dầu có ăn năn, cũng đă muộn: té ra

cái tư tuởng chẳng hay của ḿnh, luốn để cho đoàn hậu tấn, luận biện

đời đời kiếp kiếp.

         Cũng như, xưa kia Đức-Chúa JÉSUS-CHRIST giáng sanh khai

THÁNH-GIÁO; cả dân sự miền Âu, bởi chẳng hiểu là điều yếu trọng về

sau, cho đến nổi một vị trong 12 môn đệ của ngài là Juda, v́ ḷng tham

lam, đành bán ngài cho quân Jiu-Giêu đem ra hạ sát. Khi hối ngộ, biết

rằng sự lỗi, Juda tự xữ lấy ḿnh nhưng chưa đủ đền tội. Đến buổi

chung cuộc thiên hạ rơ thấu rằng Đạo chơn thánh rồi, th́ trong ḷng

hằng ghi nhớ, Juda là kẻ bất lương; cho đến ngày nay đă gần hai ngàn

năm, mà danh xấu vẫn c̣n lưu truyền, hể nhắc đến tên, th́ người phải

nhăn mặt.

         Lại buổi nọ, Đức KHỔNG-PHU-TỬ, là một vị xuất thánh miền

Á-Đông, truyền bá Nho-Giáo, nhưng rủi, gặp lối chưa phục đặng ḷng của

sanh linh, làm cho ngài chịu nhiều nơi khổ tân; đến đâu cũng bị nhà

Vua xô đuổi. Cả mấy nước Lỗ, Vệ, Trần tuyệt lương ngài. Rốt cuộc rồi

dân sanh thức giấc biết đặng Tôn-chỉ Đạo của ngài là cao thượng, th́

ngài cũng được hoan nghinh. Bởi cớ mà ngày nay, hể nhắc đến ngài, th́

thoạt nhớlại mấy nước xưa không biết dụng hiền. Cái danh bất luật lại

rơi truyền chẳng dứt. Đó là hai sự tích, vẫn c̣n để treo gương, cho

các nhà Văn-sĩ đời nay, soi lấy mà tự xét phận ḿnh.

         Ấy là việc xưa, c̣n hiện nay, có mấy cuốn sách, tôi mới đọc

rồi đây, thấy người đem một nền Đạo của nhà Nam, từ đă bốn ngàn năm

nay, mới hầu gặp đặng, mà luận việc tà chánh, nhưng không hiểu: sao là

tà, sao là chánh: th́ đều sơ sót ấy, nói chẳng cùng.

         V́ vậy mà tôi để hết ḷng nghiên cứu, may thấu đặng chút ít

căn cội của Đại-Đạo Tam-Kỳ; nên đem nêu lên quyển sách nầy, hầu hiến

cho chư quí vị Độc-giả tường lảm, rồi mặc t́nh luận biện: chớ tôi vốn

là người chẳng cang dự với Tôn-giáo nào, nhưng vẫn biết thảy đều chơn

chánh. Nếu có việc chi lầm lạc: ấy là xuất ư tâm chí riêng, của một ít

người tham danh chác lợi, đă gây ra: chớ Tôn-chỉ của Đạo nào, cũng đều

dạy những sự hiền lành ngay thật cả.

                          Saigon, le 15 Septembre 1929

                                             HU CHƯƠNG

 

                         Đại-Đạo Truy-Nguyên

                                ****

          Tôi vẫn sanh trưởng nơi Tĩnh thành Bếntre, biệt danh là

Huệ-Chương, theo ông thân tôi, vốn người giúp việc hăng buôn, chuyên

nghề rèn tập theo lối văn-chương Âu, từ ấu chí trưởng.

          Cả bạn tác, học một trường với tôi, th́ tôi duy có gần gũi,

M.Đức, vốn con nhà Cao-Quỳnh, lại là người có tâm chí, rất hạp với tôi.

          Từ buổi ra trường đến nay, tuy mỗi đứa, v́ ràng buộc theo

phận sự gia đ́nh riêng, song cũng hằng tới lui thăm viếng, và lo lắng

cho nhau, chẳng khác t́nh ruột thịt.

          Một ngày kia, tôi vẫn nghe thiên hạ kích bát về ĐI-ĐO

TAM-KỲ, lại có tên ông thân, và chú ruột của ảnh, th́ tôi lấy làm

chưng hững. Tuy là tôi hay đến nhà chơi với ảnh thường cũng hay thấy

mấy ông lớn, hiệp nhau bàn luận việc Đạo; nhưng v́ tánh tôi c̣n ham

chơi, nên không hề để ư đến. Nay nghe vậy, tôi lật đật đến hỏi thăm

ảnh cho rơ.

         Vừa gặp nhau, tôi chưa đặng cạn hỏi; th́ ảnh đă vổ vai tôi mà

nói rằng: "Hơi nào mà anh nghe thiên hạ! Họ có hiểu cái nguồn cội Của

ĐI-ĐO là nơi nào mà ra đâu; bị họ luống tưởng, mấy ổng bày ra mà

gạt chúng. Anh nghĩ coi, như có gạt gẫm, th́ năm ba chục người, cũng

c̣n có thể nói đến chuyện lầm lạc, lẽ đâu trót triệu nhân sanh như

vậy, lại trong số triệu ấy, cũng hiếm người phẩm vị cao, trí thức

nhiều mà cũng mắc kế mấy ổng nữa sao!

        Để tôi thuật sơ, đầu đuôi gốc ngọn lại cha anh nghe, rồi cứ

suy nghĩ riêng lấy, mà kiếm hiểu.

        Anh em ḿnh, vẫn ư kiến tương đồng, kết bạn với nhau, trót

mươi năm, t́nh như máu thịt, thường hay bàn luận; khi th́ về học thức,

mà cũng có lối, nói đến t́nh đời, cho đến việc nhà của nhau, cũng đều

thấu hết.

        Anh dư biết, tánh t́nh của tôi; tuy hay vui chơi, theo cuộc

hí trường, song cũng hằng để ư, kiếm cho hiểu biết, luân thường Đạo

lư. Tôi ḍm quanh theo cô bác lối xóm giềng, hằng thấy mỗi nhà đều

chưng dọn bàn thờ; việc đẹp chăng,là tùy gia vô hữu, nhưng cũng có lập

ra luôn, hoặc thờ ông bà, hay là cha mẹ. Về nhà, thấy ông thân tôi

chẳng hề để ư đến đó, tôi hỏi ổng, ổng trả lời rằng:

         "Thầy, nay tuổi đă bốn mươi ngoài, cũng hằng t́m ṭi cho biết

những điều ấy, nhưng chưa hề thấy việc nào là ắt. Nếu sự chi, mà Thầy

chưa rơ thấu, th́ thà là đừng làm, c̣n hay hơn laé bắt chước người mà

không hiểu chi cả.

          Thầy duy tưởng rằng, có một Đấng Tạo-Hóa Càn-Khôn, nhưng

chẳng hề thấy h́nh ảnh đặng, th́ cung kỉnh ngài mà thôi, c̣n nhưng

việc theo thế t́nh hoặc thờ cha kính mẹ, th́ nơi ḷng, dầu cho mất c̣n

cũng vậy. Mỗi khi cúng cơm cho ông bà, là buộc ư Thầy, làm theo cổ lệ,

nếu không ngơ, lại buồn ḷng; c̣n bày biện bàn thờ như người, th́ Thầy

nghĩ ra, một việc làm không ắt, thế cũng không phí tổn mà chi; miễng

bổn phận người, làm sao cho khỏi trái lương tâm ḿnh, là hơn hết".

          Nghe ông thân tôi nói vậy, th́ đă biết ông không tin ngưỡn

chi hết, nhưng ông cũng hằng giữ phận làm người, th́ đă đành: th́ tôi

lại cắt cớ, hỏi chú ruột tôi là ông Cao-quỳnh-Cư, té ra hai ông như

một. Thậm chí đến đổi tôi tức ḿnh, hỏi cô bác, những nhà có thờ

phượng, th́ không một ai, trả lời nào, cho vừa lổ tai tôi cả.

          Một ngày kia, lối hạ tuần tháng Juillet 1925, nhằm đêm thứ

sáu, thôi thấy nào là chú tư tôi, chú tám tôi, là M.Phạm-Công-Tắc, anh

con nhà bác họ của tôi là M. Cao-Hoài-Sang, và vài người bạn nữa, đến

mời ông thân tôi đi chơi. Tôi hỏi M.Sang, cho biết mấy ổng đi đâu, th́

ảnh lại nói với tôi rằng :

          _ Đi sai bàn.

          _ Sai bàn là chi?

          Là cầu các Linh-hồn về nói chuyện chơi.

          Nghe ảnh nói vậy, tôi lấy làm lạ, liền nom theo mấy ổng,đặng

coi làm thế nào cho biết. Đoạn mấy ổng, đều kêu xe kéo, vô nhà anh

Cao-Hoài-Sang; rồi vầy nhau, ngồi xung quanh một cái bàn tṛn ba

chưng, để nơi trước hàng ba, lại có chưng b́nh bông tươi tốt, và đốt

nhan, sắp đặt trên một cái bàn nhỏ, để dựa vách kế đó.

          Tôi cũng ngồi kề bên ông thân tôi, chừng mấy ổng biểu:

          "Lẵng lặng định thần" th́ mỗi người đều để hai tay, úp lên

mặt bàn, tôi cứ việc làm theo.

          Giây lâu, tôi thấy bàn nghiên qua bên chú tư tôi, chú lại

rầy chú tám Tắc, mà biểu đừng xô, cứ ngồi cho tịnh. Bàn lại ngả qua

phía ông thân tôi, ông lại rầy nữa. Cách một chập, coi bộ mấy ông mỏi

tay, nên thảy đều tảng ra nghỉ hết.

         Tôi có ư coi, trong mấy ổng, chưa ai thạo việc ấy cả, vié

thấy căi lẫy nhau hoài; kẻ nói vầy người luận khác, phân phân bất

nhứt.

         Khi ấy, anh Cao-Hoài-Sang nói với mấy ổng rằng; "Ḿnh cứ

tịnh tâm, ngồi yêm điềm, chừng nào có vong nhập, th́ chắc là họ gơ

chơn bàn, nghe cắc cắc chớ ǵ". Nghe đến đó, tôi có hơi dùng ḿnh, v́

tánh tôi nhác.

        Đến khi vầy nhau lại nữa, chú tư tôi ngồi xếp bằng trên ghế,

tỏ ư rằng sợ hồn ma vào gơ bàn, mà đụng cẳng, nên cả thảy đều ru&t

chơn lên, kẻ chồm hổm, người xếp bằng, té ra mấy ổng, cũng không dạn

ǵ cho mấy.

        Lúc ấy đă khuya, coi ông nào cũng mệt, phần th́ muổi chích

chơn, hể tḥ tay xuống găy th́ lại động, làm cho cái bàn không yên

tịnh, lớp lại buồn ngủ. Chú tư tôi lại suy nghĩ, rồi luận rằng: Thế

khi, tại chúng ta để trong nhà, nên các hồn ma không dám vào: vậy

khiêng bàn ra ngoài Trời trống trải, họa may họ mới nhập đặng. Đoạn

mấy ổng hè huội, áp nhau khiêng bàn ra sân. Ngồi một hồi lâu, bàn cũng

cứ dở lên để xuống, làm cho mấy ổng rầy nhau, rồi cười hoài; gặp lúc

khuya, trời tối muổi lại cắn hơn nữa, mấy ổng chịu đà hết nỗi, mới

đành dẹp nghỉ, nhưng hẹn tối mai, sẽ hiệp nhau, làm cho hết ư. Ai nấy

đều vui chịu, liền từ giă nhau ra về.

         Qua đến mai, gặp nhằm thứ bảy, lối chín giờ, thảy đều tựu đến

đủ mặt, cũng sửa soạn như bửa trước, rồi vầy nhau lại ngồi chung

quanh, để tay úp lên mặt bàn nhưng nay, chú tư tôi lại dặn, phải sè

bàn tay ra, hai ngón tay cái của mỗi người đều đâu đầu lại rồi ngón

tay út, của người khác, làm cho có thế, các bàn tay liên nhau, trọn

cái ṿng bàn. Mấy ổng nghe theo. Tịnh một chập, bàn dở lên cao, ngả

vào góc tường, rũi cho chú tám tôi, ngồi phía trong kẹt, làm cho chú

tưởng rằng, anh Cao-Hoài-Sang, đương ngồi ngang mặt, cố ư muốn cợt

chơi, nên chú la um sùm rằng:

         "Sang! Sang! Đừng phá mầy, chơi giống ǵ kỳ quá, mắc kẹt tao

sao mậy! Ráng ngồi tử tế coi mà!"

         Ai nấy thấy vậy, đều cười rộ lên, mặt bàn nghiên lại như cũ,

chú tư tôi liền năn nỉ với mấy ổng, xin đừng giỡn, để ư rán làm cho

tận tâm, coi thế nào cho biết. Khi nghe chú tư tôi nói dứt lời, th́

thảy đều ngồi lẵng lặng. Chú tư tôi thường hay có tánh giả ngộ, hể

nghe bàn cụt kịch, lại trợn mắt, ngó mấy ông kia; tôi ḍm thấy, ai ai

cũng sợ cả; lại áp nhau cười rộ lên nữa. Làm như vậy, đă trót vài giờ,

mà bàn cũng cứ dỡ lên để xuống măi; mà hễ thấy vậy, th́ mấy ổng lại

rầy nhau, tưởng rằng, tại người xô mà thôi.

         Chừng tịnh lần nầy, cả thảy ngồi yêm điềm; thoạt nhiên bàn dở

lên, gơ lia gơ lịa. Mấy ổng cũng cho là nội bọn phá, bèn hỏi thăm

nhau. Ai nấy đều tơ rằng, cả thảy đều để thật ḷng, mà thử cho hết

sức, nên không xô đẩy chi; ấy là bàn diêu động tự nhiên. Khi đó, người

th́ nói tê tay, kẻ lại nghe rần điển. Trong cơn mấy ổng hỏi nhau, bàn

dứt gơ, nhưng cũng c̣n linh chinh, dường như có sự sống vậy. Chừng

nghi rằng, có vong nhập, thảy đều kinh tâm; mấy ổng lụi đụi, không

biết phương chi, mà thông đồng với vong đặng.

         Chú tư tôi liền dặn mấy ổng để như cũ, đừng ai lấy tay ra

khỏi bàn, mà làm xao động e v́ vong xuất ngoại. Dứt lời, chú tư tôi

lật đật nói với vong rằng:

         Xin khoan đi, để cho hỏi ít lời. Bây giờ chưa kiếm đặng thế

nào cho hiểu nhau, th́ duy cứ, gơ hai nghĩa là: Ừ chịu, có hoặc phải

(Oui), c̣n gơ một là: Không, hay là chẳng phải (Non).

         Vong tiếp gơ hai: tỏ rằng chịu theo lời dặn.

         Đoạn chú tư tôi liền ngụ ư, rồi nói với vong như vầy: Ta hiểu

theo đây, th́ có thể nói chuyện với nhau tiện hơn. Nếu tôi hỏi chi,

muốn trả lời lại cứ tùy theo vần Alphabet quốc ngữ mà gơ, mỗi chữ mỗi

gơ, đến chữ nào dùng th́ ngưng lại, nghĩa là lấy chữ chót; rồi bắt đầu

trở lại mà nối chữ khác, xong rồi sẽ ráp lại mà đọc, giống như điệu

giây thép vậy.

         Vong liền gơ hai (Ừ chịu).

         Hiểu nhau rồi,bàn gơ, chú tư tôi khởi đọc. Nhưng sự chi cũng

vậy, lúc đầu, sao cũng lộn xộn năm bảy phen đọc cho đến hết hai mươi

mấy chữ vần, mà cũng c̣n gơ măi. Tức ḿnh, chú tư tôi cắt nghĩa lại

một lần nữa. Thật lấy làm tội nghiệp cho vong quá, lại cũng thương cho

mấy ổng, v́ muốn thấu đáo, nên ráng chịu khó cho đến cùng. May sao lối

mỏn hơi rồi, chú tư tôi đọc từ a ă â b c d đ ........ cho tới chữ L

th́ dứt gơ. Chú tư tôi dặn M.Cao-hoài-Sang nhớ chữ ấy, đủ sẽ ráp lại.

Đoạn bàn tiếp gơ quận thứ nh́. Chú tư tôi đọc a ă â b c d đ .........

cho đến chữ Ư, bàn ngưng lại rồi cũng cứ nối điệu theo như trước, cho

đến khi ráp đặng ba chữ:"Lượng-Cao-Quỳnh"

        Khi tiếp đặng mấy chữ ấy rồi, th́ mấy ổng hớn hở vui cười. Dứt

tiếng, chú tư tôi suy nghĩ rồi nói rằng:"Như phải là Cao-quỳnh-Lượng,

th́ chắc biết mấy người ngồi đây; vậy cứ nói tên mỗi người, coi có

trúng chăng?"

        Vừa dứt lời bàn gơ, chừng ráp nguyên chữ th́ thành rr tên:

Diêu, Cư, Tắc, Sang, Đức, Thân, Nguyên, thảy đều cười rộ lên, c̣n cái

bàn th́ hỏng lên một chưng, lắc qua lắc lại, dường như cũng cười theo

vậy;

         Khi ấy ông thân tôi tiếp hỏi Lượng rằng:

         _ Con có hầu ông nội chăng?

         _ Có.

         _ Mời ông nội đến đây, tiện chăng?

         _ Đặng.

         Dứt lời th́ bàn dở lên, rồi để xuống không c̣n diêu động, như

khi năy nữa. Chú tám tôi nói rằng:"Bộ khi nó đi rồi". Nghe vậy mấy

ổng, đều dan ra nghỉ hết. Chừng ấy tôi có ư coi, th́ thấy ông nào ông

nấy, cũng lấy làm lạ, mà nhứt là ông thân tôi, với chú tư tôi, v́ từ

ấu chí trưởng, hai người không tin chi hết, cho kiếp chết là mất rồi,

chẳng tin rằng có hồn. Nay lại thấy đều lạ kỳ như vậy, th́ hai ổng

ngồi nh́n nhau, t́nh h́nh như trời đă hé cửa cho mấy ổng ḍm, thấy

đặng sự bí mật vậy.

         Cách nửa giờ, vầy nhau ngồi, để tay lên, cũng tịnh như trước;

kỳ này mấy ổng có màu kiên dè, không dám cười giỡn nữa. Đoạn bàn

gơ. Chú tư tôi tiếp đặng chữ, ráp lại như vầy :

         "CAO-QUỲNH-TUÂN"

         Ấy là tên của ông nội tôi, cả thảy đều đứng dậy xá, rồi ngồi

xuống. Ông thân tôi hỏi sơ, ít đều đă qua rồi, kế chú tư tôi tiếp nói

rằng:"V́ buổi thầy quá văng, anh em con vẫn c̣n nhỏ dại, cho đến đổi

anh của con đă trộng, c̣n không nhớ đặng h́nh ảnh của thầy, huống chi

là con c̣n nhỏ quá, duy buổi lớn khôn nghe người truyền ngôn lại, cái

hạnh đức của thầy mà thôi; nếu có thể tiện, xin thầy dùng dịp nầy, cho

anh em con, một bài thi tự thuật, hầu để rọi truyền ngày sau, cho con

cháu thờ làm kỷ niệm. Ông nội tôi chịu cho, liền tiếp đánh ra bài thơ

như vầy:

         Ly trần tuổi đă quá năm mươi

         Mi mới vừa nên ước đặng mười,

         Tổng mến lời khuyên bền mộ chép,

         T́nh thương câu dặn gắn tâm đời.

         Bên màng đ̣i lúc trêu hồn phách,

         Cơi thọ nhiều phen đặng thảnh thơi,

         Xót nỗi vợ hiền c̣n lụm cụm,

         Gặp nhau nhắn nhủ một đôi lời.

        Khi làm đến câu chuyễn, th́ cả thảy đều nao ḷng, rưng rưng

nước mắt; chừng qua câu kết, th́ ông thân tôi, chú tư tôi, và chú tám

Tắc, vùng khóc lớn lên một lượt, c̣n mấy ông kia với anh Cao-Hoài-Sang

thấy vậy cũng mủi ḷng khóc theo. Lúc đó đâu cũng hai giờ khuya, lối

xóm nghe khóc rùm lên, vài nhà lân cận đến ḍm, thấy việc kỳ quái quá,

th́ họ đứng coi một hồi, nhưng không hiểu chi họ đều lui về nhà ngũ

hết.

         Dứt bài rồi th́ ông nội tôi tiếp mấy chữ:"Thầy xin kiếu" đoạn

bàn dỡ lên cao, rồi để xuống nhẹ hễu, không c̣n hơi động địa, như khi

trước nữa. Mấy ổng nói:"đi rồi, đi rồi". Khi ấy mấy ổng xúm nhau, đem

vô đèn chép mỗi người một bài, coi đi đọc lại rồi trầm trồ khen măi.

Thấy vậy tôi cũng để chút ḷng tin, song chưa hiểu rơ cái huyền bí ấy

là thế nào. C̣n ông thân tôi, chú tư tôi cùng mấy ổng vầy nhau,bàn

luận truy kiếm, cho biết v́ đâu mà hóa ra chuyện lạ ấy, tôi có ư coi,

ông nào cũng ngơ ngơ ngáo ngáo, chớ t́m không ra mối.

         Ai nấy đều lui về nghỉ, duy có ông thân tôi chẳng chịu về

nhà, ổng theo chú tư tôi, mà thức luôn trót đêm, cứ đọc đi đọc lại bài

thi ấy hoài, rồi bàn bàn luận luận, suốt luôn cả ngày chúa nhựt nữa;

ngồi đâu, cũng nói có bao nhiêu đó mà thôi, thặm chí cho đến buổi cơm,

mà ổng cũng ở luôn, mà dùng với chú tư tôi. Hai ông ngồi phân phân với

nhau, cho đến mệt lũi rồi nằm dài trên ván, mà cũng c̣n nói nói, riết

cho đến khi ngủ ṃn, hồi nào tôi không hay, chừng ngó lại thấy đồng

hồ gần bốn giờ xế chiều, tôi mới về nhà mà nghỉ.

         Lật bật, kế bảy giờ tối, ông thân tôi về kêu tôi dậy, hối dọn

cơm ăn, kẻ trước người sau, lối chín giờ rưởi thảy đều đủ mặt; rồi th́

cùng vầy nhau lại xung quanh cái bàn, đốt nhan lên. Đêm nay coi ṃi,

mấy ổng sữa soạn đoan trang hơn bữa trước lắm.

         Tôi cũng bước lại ngồi kề bên ông thân tôi. Cách chẳng bao

lâu, bàn dở lên đánh chữ, ráp vần lại như vầy: "Thát v́ t́nh" nghe đến

đó, thảy đều rỡn ốc, chú tư tôi bèn hỏi vong ấy tên chi? Đàn ông hay

đàn bà? Trả lời rằng: "Đoàn-ngọc-Quế con gái".

         Tên họ đều trùng, mà chữ lót cũng giống tên họ của một người

bạn thiết của ông thân tôi, đương ngồi kề bên chú tám Tắc đó. Mấy ổng

đều ngó M.Quế cười rộ lên. Đoạn chú tư tôi nói với vong ấy, xin một

bài thi tự thuật.

         Vong chịu,liền khỡi đánh như vầy:

               Nổi ḿnh tâm sự tỏ cùng ai,

               Mạng bạc c̣n xuân uổng sắc tài.

               Những ngỡ trao duyên vào ngọc các,

               Nào dè phũi nợ xuống tuyền đài.

               Dưỡng sinh cam lỗi t́nh sông núi,

               Tơ tóc thôi rồi nghĩa trước mai.

               Dồn dập tương tư hoằng một gánh,

               Nổi ḿnh tâm sự tỏ cùng ai.

                                  Kư tên: ĐOÀN-NGỌC-QUẾ

       Xong bài thi rồi, th́ mấy ổng trầm trồ, người cho rằng, câu văn

thanh tao, kẻ nói trạng luận đối rất chỉnh; nhưng v́ nghi cho nàng ấy

dối tên, nên chú tư tôi để lời mời nàng, năng đến chuyện vản chơi cho

thường, hầu hỏi cho biết rơ căn cội, nàng khứng chịu; từ ấy, mỗi đêm

đều qui tụ nơi nhà anh Cao-Hoài-Sang. Trót tuần lễ th́ ông thân của

anh Cao-Hoài-Sang về lúc th́ chú ách Đồng, là anh ruột của chu& tám

tôi, về mà chuyện vản. Mấy ổng hỏi nhiều việc đă qua rồi, các vong

cũng đều trả lời trúng hết; nhưng tôi ư mấy ổng, chưa có ḷng tin cho

lắm; cả thảy đều cho là một việc chơi cho tiêu khiển, nên mỗi đêm mấy

ổng đều có tựu nhau, vui chơi bao nhiêu đó thôi. Lâu ngày, v́ thức quá

mà mỏn lần hồi, rốt lại, c̣n có sáu người là: ông thân tôi, chú tư Cư,

chú tám Tắc, anh Cao-hoài-Sang, Nguyễn-Tải-Thân và tôi mà thôi.

        Một buổi tối thứ bảy kia, nhằm tối thượng tuần tháng Aout

1925, ba ổng hiệp nhau chơi, c̣n ông thân tôi, v́ mắc việc nên vắng

mặt; c̣n tôi với em tôi, th́ cứ theo chú tư tôi. Bữa ấy, có cô

Đoàn-Ngọc-Quế về bàn, đàm luận một hồi, rồi ba ổng xin kết anh em với

cô. Cô bằng ḷng, bèn kỉnh:

         Chú tư tôi là Trưởng ca,

         Chú tám Tắc, Nhị ca

         Anh Cao-Hoài-Sang, Tam ca

         Phần cô, th́ Tứ muội,

        C̣n hai anh em tôi, cô kêu bằng em cả. Đoạn cùng nhau tṛ

chuyện, lần hồi chú tư tôi, v́ nghi cô trá tên, nên năn nĩ hỏi cô cho

đến cùng. Cô liệu khó giấu nên tỏ thiệt là:

                                             V.T.L.

        Chú tôi hỏi thăm mồ mả, cô cũng chỉ rơ. Rạng ngày, ba ông dẫn

nhau đi t́m đặng, nhà mồ của cô, rất nên đẹp đẻ, gần nơi Phú-Thọ, rỏ

ràng có tên tuổi cô, đề trên mộ bia. Khi kiếm được rồi,mấy ổng mừng rỡ

chẳng xiết, bèn đứng trước mộ, khấn vái với cô, xin theo về nhà

ông thân tôi nói chuyện chơi, có ư thữ coi ban ngày, chư vong có thể

nhập bàn dặng chăng?

        Khi ba vị về đến nhà lối 9 giờ ban mai, thuật chuyện t́m đặng

mả của cô lại cho ông thân tôi hay, đoạn đem bàn ra mà cầu cô. Thật

quả có cô đến đàm luận, rồi nh́n cái mộ của ba ông đă đến viếng, là

nơi xác của cô an nghỉ đời đời kiếp kiếp.

         Kể từ mấy ổng hiểu đặng chút ít, trong việc mầu nhiệm của

Trời-Đất, lại có thể cầu chư vong trong buổi bạch nhựt, th́ mấy ổng

càng hứng chí hơn nữa. Ngày đêm không kể đến sự mệt nhọc, ông thân

tôi, th́ hiệp với anh Cao-Hoài-Sang, nơi nhà tôi mà chuyện văn với chư

vong, c̣n chú tám với chú tư tôi, th́ vầy nhau nơi nhà chú tôi, cũng

trong một con đường Bourdais, hai cái nhà ở ngang, trịch nhau chừng

vài căn phố.

        Từ đấy mấy ông chia nhau hai bên, hằng ngày hằng đêm kiếm tiềm

về việc huyền bí, mà học hỏi với nhiều vị khuất mặt. Cách ít lâu, có

hai vị tiên trưởng đến làm thi văn, bên chú tư tôi, th́ ông Thanh-Sơn,

c̣n bên ông thân tôi,lại có ông Nhàn-Âm-Đạo, cả hai nhà đều đặng mỗi

bên, mười bài thi (Thập-thủ liên-huờn) khác nhau.

        Một đêm kia, nhằm lúc bốn ông hiệp lại, lập bàn hương án, khẩn

cầu đức Tả-Quân. Người đă có ḷng thành, nên ngài cũng giáng vào, đề

một bài thi, nhưng lâu ngày tôi đă quên phức.

        Lại có đêm nọ, mấy ổng vầy lại, vừa ngồi vào bàn, th́ có cô

V.T.L. đến giáng, cô lại tŕnh diện một người chị em theo với cô, xin

vào ra mắt mấy ổng, cô nói rằng :"Vị nầy thi phú cũng hay lắm". Mấy

ổng mừng rỡ, bèn mời tân khách giáng vào.

        Đoạn người ấy tiếp vô xưng rằng :

        _ Em là Hớn-Bạch-Liên, xin hiến một bài thi, ra mắt mấy anh,

song xin mấy anh, chớ nệ thi văn hay dở.

        Anh Cao-Hoài-Sang liền tiếp rằng :

        _ Tôi vừa nghe cô Vương nói rằng, thi văn của cô rất hay, vậy

tôi xin ra đề. (ư M.Cao-hoài-Sang chưa tin cho mấy, e v́ mấy ông kia

bịa đặt mà giả mạo gạt ảnh).

        Cô liền khứng chịu, anh Cao-hoài-Sang ngồi suy nghĩ rồi ra đề

: Tiển biệt t́nh lang.

        Cô tiếp dỡ bàn gơ, không ngừng chút nào cả. Mấy ổng ráp lại

bài thi như vầy :

              Chia gương căn dặn buổi trường đ́nh,

              Vàng đá trăm năm tạc tấm t́nh,

              Bước rẻ nguồi trông cơn ác xế,

              Lời trao buồn nhớ lối trăng thinh.

              Ngày chờ mây án ngàn dâu khuất,

              Đêm bặc đèn khuya một bóng nh́n.

              Lần lựa cô pḥng xuân thỏn mơn,

              Xa xui ai thấu nỗi đinh ninh.

       Dứt bài thi, mấy ổng rộ lên khen cô rằng: văn thiệt là quáng

thế.

       Lại xin cô tiếp một bài nữa lấy đề: "Hoài Lang" mà làm. Cô

chẳng suy nghĩ chi cứ đề một bài rằng:

              Động đ́nh nhớ buổi tạm chia đường,

              Bốn giọt nh́n nhau lối rẻ cương,

              Trời thảm mây giăng muôn cụm ủ,

              Biển sầu nước nhượm một màu thương,

              Cờ thần chạnh lúc vầy đời bạn,

              Tiệc ngọc nào khi hội nhứt trường,

              Mượn vận lương nhân xin nhắn nhủ,

              Vườn xưa tiếng nhạn luốn kêu sương.

       Thật là tuyệt bút. Mấy ổng khen ngợi chẳng cùng, nhờ nơi đây,

mà phục đặng ḷng tín ngưỡng của mấy ổng.

       Khi khác mấy ổng lại kiếm nhớ, những bạn tác nào,lúc c̣n sanh

tiền, biết làm thi mà mời về, đặng thử nữa. Đoạn nhớ đến

M.Huỳnh-Thiên-Kiều, là người buổi sống giúp việc sỡ tuần thành, bổ vào

dinh Đốc-lư Saigon, coi về sỡ Patentes; người ấy, c̣n ai ở Saigon mà

chẳng biết, khi ở thế, có nhập vào Hội Thi xă. Mấy ổng bèn vái tên họ

của M.Huỳnh-thiên-Kiều. Trong giây lát, nhập vào bàn đề thi rằng:

              Nhắn nhủ mấy anh một ít lời,

              Làng mây hồn trẻ đă xa chơi.

              Mẹ già nỗi hiếu chưa rồi đạo,

              Vợ yếu niềm duyên chẳng trọn đời.

              Chạnh nhớ quê xưa ḷng xót xáy,

              Buồn trông cảnh cũ dạ bời bời.

              Ai về gởi lạy t́nh sông núi,

              Kiếp khác ân sinh sẽ đáp bồi.

                              Kư tên: Huỳnh-thiên-Kiều tự QUÍ-CAO.

        Ngày kế đó, cũng v́ M. Nguyền-Trung-Hậu, nguyên là một người

bạn trong Thi-Xă-Hội với M. Huỳnh-thiên-Kiều và thấy bài thi bữa

trước; cũng có ư không tin, nên ngày sau M. Hậu làm một bài đem đến

khi đem bài thi đến, vái rồi đốt, đoạn mấy ổng vầy nhau lại ngồi, cầu

M. Huỳnh-thiên-Kiều. Trong giây lát, M.Huỳnh-thiên-Kiều vào tiếp họa

bài thi như vầy:

             Một tiếng u minh gióng cửa không.

             Phồn hoa dục tỉnh giấc đương nồng.

             Ngồi thuyền Bát-Nhă qua t́nh biển,

             Mượn nước nhành dương rưới lửa ḷng.

             Cuộc thế lạnh lùng lằng gió lọt.

             Đường đời ngán ngẫm buội trần lồng,

             Kiếp tu xưa tiếc chưa nên đạo,

             Oan trÁi phũi rồi phép phật thông.

                                  Kư tên:QUÍ-CAO

       Gặp lối mấy ổng đương mê thi văn, lại có người tuyệt bút, đến

giáng vào đề một bài.

                          VNH XUÂN

             Ngàn liểu khoe xuân cảnh rỡ màu,

             Xuân nồng vườn ngự vẽ thanh tao.

             Chào xuân ác lố trăm lằng rạng.

             Ghẹo liễu trăng soi một sắc làu.

             Thơ thới cành hôm hoa đọng ngọc.

             Yêm điềm dạo tối cỏ đeo châu.

             Đượm bầu nhân sự xuân qua lại,

             Khuất bóng xuân sang khách luốn sầu.

                                   HỚN-BCH-LIÊN kĩnh hiến.

       Hằng đêm hằng có chư vị đến, mấy ổng thữ cũng hết sách, mà cũng

nhờ vậy, mới phục đặng ḷng của mỗi người; như có một buổi anh

Cao-hoài-Sang buồn, đề mộ

t bài thi Tự thuật, có ư than thân trách

phận, sao lăn lóc với t́nh đời,tuy tuổi chưa bao nhiêu mà đă ṃn mỏi.

Ảnh đem ra nhà cho ông thân tôi coi, và cũng muốn để cho mấy ổng họa

lại chơi cho vui. Nói chuyện với nhau rồi lẩn quẩn cũng cầu chư vị

nữa. Vào ngồi trong năm phút đồng hồ, th́ có ông thân của ảnh, là bác

Cao-Hoằng-Ân giáng đến; thuỡ bác c̣n sanh tiền làm việc Ṭa Án, lại

cũng có đổi đi cùng miệt Tây-Ninh, Bạc-Liêu, và nhiều chỗ khác nữa;

rốt sau, lại về ở Saigon rồi mới quá vản; tôi tưởng nhiều người biết

bác lắm. Khi ấy chú tư tôi thưa với bác rằng: sẳn dịp anh về đây, nhằm

lúc Sang làm một bài thi tự thán, cậy mấy anh em tôi họa, vậy anh họa

chơi luôn thể. Ông thân tôi lại nói: anh cứ việc đề thi dạy nó thế

nào, th́ anh định lấy nhưng tùy theo vận của Từ-Thứ, mà lâu nay Làng

thi chịu phục là: voi, ṃi, c̣i, roi, thoi mà làm. Dứt lời bác

Cao-hoằng-Ân tiếp liền, chẳng đợi phút nào cả, bài thi như vầy:

                 Thuyền khơi gió ngược khá nương voi,

                 Vận thời hầu nên đă thấy ṃi:

                 Vườn cúc hôm nay muôn cụm rỡ,

                 Rừng ṭng buổi trước một cây c̣i:

                 Hồng nương dặm gió chi sờn cánh,

                 Ngựa ruỗi đường ḥe há nhọc roi:

                 Nính nẳm chờ qua cơn bĩ cực,

                 Th́nh long chúng có lượng đôi thoi.

       Vừa tiếp bài thi ấy, mấy ổng trầm trồ chưa gặp vị Đại-Tiên nầy

giáng đề một bài:

                 Chiêu tập hồn thi bước Đạo điều,

                 Non xưa chớp cánh nhạn trông theo.

                 Trời thanh khách gắn lần qua suối,

                 Đêm rạng trăng soi lướt khỏi đèo.

                 Mây khỏa đảnh Tần màu gió cuốn,

                 Thuyền khơi sông bích cánh buồm treo.

                 Giang san một giải nền chung dựng,

                 Biển cả chi nao ít mái chèo.

                                                NHÀN-ÂM-ĐO

        Cách ít lâu, có cô Hớn-Bạch-Liên dẫn đến một vị xin vào ra mắt

mấy ổng. Gặp nhằm tiết thu, nên mấy ổng cậy cô đề một bài:

                            B̀ THU

                 Yêm liềm cây cỏ vẫn in màu,

                 Mờ mệt vườn đào điểm sắc thu.

                 Gió dậy xao Trời mây cuốn ngọc,

                 Sương lồng ướt đất liễu đeo châu.

                 Ngựa vàng ruổi vó thoi đưa sáng,

                 Thỏ ngọc trau gương dặm vẽ làu,

                 Non nước điều hiêu xuân vắn chúa,

                 Nh́n hoa cảnh úa dục cơn sầu.

                                         Lộc Nương kĩnh hiến.

 

         Dứt lời cô lại tiếp một bài điệu Động-Đ́nh như:

                 Đầm ấm cảnh Trời mai ác lố,

                 Thơ thới đưa thuyền khổ khách chèo,

                 Nhấp nhô lượng sóng khỏa lèo,

                 Luồng đông gió tạc cánh bèo ngưng sông.

 

                 Một chiếc quạnh bóng hồng nhán ngọn,

                 Mây đoanh non tuyết đóng nhành thung,

                 Về Nam đổ cánh rừng ṭng,

                 Ngút xem tủa án cây đông khóa rèm.

 

                 Đường xúm xít chị em ruổi bước,

                 Dắt d́u nhau kẻ trước người sau;

                 T́m nơi hứng giọt mưa dàu,

                 Để cơn khao khát khoe màu phù dung.

 

                 Đờn nhắn khách năm cung nhặc trổi,

                 Vẹt mây đen gió thổi chiều hôm,

                 Quang âm ngày tháng dập dồn,

                 Ngừa khi trễ bước hoàng hôn trở đường.

 

                 Đường muôn dặm, khách đơn thân,

                 Mượn bóng trăng làu bước vẹn chân.

                 Khóa kính song thu trau hạnh đức,

                 Chờ khi Đạo trọn đến non thần.

 

                 Non thần tiếng hạt chầu vang đảnh.

                 Chờ rước người ngay chánh t́m đường,

                 Mơ màng chưa tỉnh huỳnh lương,

                 Sóng xao biển khổ nên thương khách trần.

 

         Nghe qua bài văn Động-Đ́nh nầy, mấy ổng khen tặng chẳng cùng.

         Xong mấy bài đó, mấy vị khác tiếp vào, đề mấy bài nho như

vầy:

 

         Mỹ-Ngọc! Nghe lăo:

 

                 Hoành thượng đơn khai chí bách thiền,

                 Hựu tu chưỡng hiệp khỡi tranh liên.

                 Mật đài khánh nhựt khinh hành định,

                 Cửu tái quang minh đắc cọng niên.

 

                                       Mật sự khá kiếm hiểu.

                                            LIÊN-HUÊ-TIÊN

 

                 Diệu thành tâm khởi đức khai truyền,

                 Đạo thức thời âm tận kư niên,

                 Thiên mạng lưu hành vô tự đoạt,

                 Tôn hồi cẩm vị khải huyền nhiên.

                                           Tri thức.

                                            THĂNG.

                 Phổ hóa hoài tâm hạ tác thành,

                 Hiền khai trực thượng độ nhơn sanh,

                 Bồ đoàn linh diệu cơ huyền mạng,

                 Tác ái diệt tàng cẩm đắc minh.

                         Gắn thiện niệm rỏ cơ Trời.

                                             THĂNG.

        Chư vị có ư muốn dạy mấy ổng, nhưng không hiểu chi hết mấy ổng

vầy nhau lại bàn như thầy bói, rồi dẹp lại đó đợi!

         Qua lối thượng tuần tháng tám, chú tư và chú tám tôi tiếp

đặng mấy lời của cô Vương dạy về Diêu-Tŕ-cung:

         Trên có Cửu-Thiên nương-nương cai quăng.

         Dưới có chín vị tiên cô:

         Cô Vương đây đứng về Thất-Nương, cô Hớn-Bạch-Liên là

Bát-Nương, c̣n bảy vị khác đều có nói tên cả.

         Chú tư tôi, nghe đặng lời ấy rất mừng ḷng, bèn xin cô chiếu

cố đến mấy ổng, dạy cách nào cầu lịnh Kim-Mẫu đến đặng. Khi ấy

Thất-Nương bèn biểu mấy vị, phải trai giái ba ngày, và t́m cho đặng

Ngọc-Cơ cầu lịnh Bà mới đặng. Mấy ổng không hiểu Ngọc-Cơ là chi. Chú

tư tôi xin cô chỉ dạy; cô bèn vẻ h́nh Ngọc-Cơ, rồi giải nghĩa, và dẫn

rỏ căn cội buổi xưa, lấy h́nh trạng của ngôi sao Bắc-Đẩu, mà tạo

thành, lại dạy cách pḥ Ngọc-Cơ cho mấy ổng, vaé biểu mấy ổng đặt mỗi

người một bài thi dự bị. Đoạn chú tư, chú tám tôi và anh Cao-hoài-Sang

vưng lời trai giái ba ngày; và t́m đặng Ngọc-Cơ, y theo lời dạy.

         Qua đến ngày thứ ba, là buổi hẹn ḥ, lại nhằm tiết trung thu,

đúng đêm 14, rạng mặt rằm tháng tám, ngoài trời th́ trăng thanh gió

mát; trong nhà, chú tư tôi lại dọn dẹp trang hoàng, xem vào có vẻ tinh

khiết lắm.

         Đúng giờ tư, thảy đều đủ mặt, tôi thấy chú tư tôi, đă sắp đặt

dọn bàn dài, rải bông lá xung quanh, phía trong bàn, ngay chính giữa,

để một bộ đồ trà, c̣n chín vị Tiên cô mỗi người một cái tách, sắp ṿng

theo bàn, hàng giữa dọn những trái cây tươi tốt, ngó vào rất lịch, tựa

h́nh như đải tiệc, và chung quanh có để chín cái ghế mây. Cuộc cúng

nầy mấy ổng gọi là :"Phó Yến Diêu Tŕ", cho đến nay, hăy c̣n noi dấu

lễ kỷ niệm ấy.

         Đoạn chú tư tôi đốt hương đèn lên, cả thảy đều quỳ lạy khấn

vái, rồi đem Ngọc Cơ ra mà cầu. Thật quả có lịnh Cửu-Thiên Nương-Nương

đến, và đủ chín vị Tiên cô, mỗi vị đều giáng cơ, chào mừng mấy ổng;

khi ấy Thất-Nương xin ba ổng đờn, rồi mỗi người ngâm bài thi của ḿnh

làm đặng hiến lễ, c̣n lịnh Bà và Cữu cô an vị mà nghe. Chừng nhập

tiệc, Thất Nương lại mời ba ổng ngồi chung vào cho vui. Cũng tội

nghiệp cho mấy ổng, v́ e thất lễ, nên không dám; rốt việc, ép uổng

quá, mấy ổng liệu thế khó chối từ, mới đem ghế thêm, sấp sau lưng chín

cái ghế nọ, ba ổng xá rồi ngồi xuống.

         Tôi ḍm thấy mấy ổng cũng bắt tức cười, nhưng không dám nhích

mép, cứ đứng khoanh tay hầu mà thôi.

         Cách chừng nửa giờ, chú tư tôi tái cầu. Lịnh Nương-Nương và

chín vị Tiên cô, để lời cảm tạ chẳng cùng, lại hứa rằng :"Từ đây đă có

Ngọc-Cơ rồi, th́ tiện cho Diêu-Tŕ-Cung Cữu cô đến mà dạy việc". Đêm

ấy mấy ổng thức cho đến 3 giờ khuya mới nghỉ.

         Kể từ ngày ấy, bên kia th́ chú tư tôi hiệp với chú tám tôi,

thường hay cầu Ngọc-Cơ mà học hỏi. C̣n bên nây, ông thân tôi với anh

Cao-Hoài-Sang, th́ vẫn c̣n sai bàn. Cả hai bên hằng đêm, đều có chư

Tiên đến dạy, văn chương, thi phú, nhiều điều như là Động Đ́nh,

Liên-Phong, tôi chưa từng thấy, mà nhứt là chú tư tôi, hay có tánh lục

lạo, hỏi đon nhiều điển tích cao xa, và nhiều điều hóa học bí mật,

theo ư tôi tưởng, nếu không phải là bậc Tiên-Thánh, th́ dầu bậc cao

học nào, trong thế gian nầy, cũng chưa hề thấu đặng.

         Lần hồi, khi chú tư tôi khoẻ, th́ pḥ Ngọc-Cơ, lúc mệt lại

sai bàn. Một đêm kia, thoạt có một vị Đại-Tiên đến, không xưng tên

chi, cứ lấy ba chữ đầu "A ă â" làm hiệu, diều dẫn, ban đầu th́ dạy thi

phú, điễn tích, rồi lẫn qua việc Đạo, ấy là bên chú tư tôi; c̣n bên

nây, ông thân tôi với anh Cao-Hoài-Sang, một ngày nọ tiếp một vị Tiên

cô nơi Diêu-Tŕ-Cung, giáng vào bàn xưng là "Thanh-Tâm Tài-Nữ" cho một

bài văn điệu Liên-Phong như vầy:

 

                Mượn nguồn đạo đức khỏa màu trần,

                Luyến thế ngày qua khó kịp xuân.

                Bến khổ trương bườm thuyền đợi khách,

                Non tiên trở cánh hạt chờ xuân.

 

                Xuân mờ mệt bao nhiêu cảnh ũ,

                Cụm rừng ṭng là xũ tranh sầu,

                Biết bao mấy nổi tang dâu,

                Bóng trăng kia đá đứng đầu tuổi xanh.

 

                Xanh vàng ngọn cỏ trải mồ oan,

                Oan trái trả vay khách nhộn nhàn,

                Nhàn cảnh mấy ai t́m đến chốn,

                Chốn bi ai luốn nhọc nhằn than.

 

                Than rằng:"Cỏi phù sanh nháy mắt,

                Trăm năm đâu biết chắc rũi may.

                Đua tranh sánh của so tài,

                Của tài phũi sạch đường dài thoát qua.

                                Gắn lo xa....

 

       Tôi thấy mấy ổng như vậy, tôi bắt chước một bữa chúa nhựt kia,

ông thân tôi đi khỏi, tôi với em tôi là Nguyễn-Tăi-Thân, khiên bàn ra,

lối chín giờ ban mai, hai đứa ngồi, cũnt úp bốn bàn tay lên tịnh trí,

giây lâu có em tôi nhập về bàn xưng là: "Cao-Quỳnh-Lượng".

       Anh em mừng rỡ nhau, nói nói cười cười, tôi ngụ ư, muốn thữ coi

chơn giả thế nào, tuy tôi đă theo mấy ổng lâu rồi, nhưng đức tin chưa

trọn; bèn nói với em tôi rằng:"Thầy và chú tư ḿnh, khi ông nội sanh

ra, đều có đặt hiệu Mỹ Ngọc, Bội Ngọc là v́ nội biết chữ nho, tới

phiên thầy sanh ḿnh ra, phần th́ thầy học tinh những chữ tây không,

làm cho cả hai đứa, không có chi hết (dốt quá). Em có thế nào kiếm cho

qua một danh hiệu chăng"?

       Em tôi liền dỡ bàn gơ, tôi tiếp sấp hai chữ: "Ngươn Ngọc" tôi

lại cậy em tôi, cắt nghĩa cho tôi rơ, thoăn như có người hỏi đến, mà

nói cho thông (cũng sợ người chê dốt nữa!). Em tôi liền giăi rằng:

       "Đời nhà Ngươn có báu vô giá trị.

       "Điển tự: Vua Ngươn khăi ca nhiều trận, chư Hầu khiếp vía,

Bắc-vương kiên oai, cống sứ cho Trung-Quốc, một hội Ngọc-Điệp, trong

đời ít có, khi đem phơi Ngọc ấy ngoài nắng, tất nhiên chiếu nhiều màu,

thiên ám địa hôn; người khát nước, ngậm vào miệng, dường như ngậm búng

nước lă mà hết khát, c̣n nhiều điều quí nữa, song kể không hết. Bỡi cớ

đó, nên có câu: "Ngươn -Chiêu-Đế hữu bữu ngọc", nay trích trong câu

văn ấy, mà lấy hiệu Ngươn-Ngọc".

        Đặng cái hiệu và lời giải ấy, khi ông thân tôi về, tôi thuật

lại cho ổng nghe. Ổng cắt nghĩa rành lại, tôi mới hiểu rơ rằng, cả

ḍng họ Cao-Quỳnh, danh hiệu đều do nơi bộ ngọc; chừng ấy, tôi mới có

chút đức tin, là v́ nơi đó, lại cũng v́ những thi phú, lối sau nữa.

         Tôi c̣n nhớ một ít bài , theo điệu Liên-phong, ông thân tôi

với anh Cao-Hoài-Sang, tiếp của chư tiên như vầy:

 

                 Rănh nợ thế rừng thung vui thú,

                 Chiều hứng nghe vượn hú chim chiền,

                 Một ngày thông thả là Tiên,

                 Suối trong rửa sạch năo phiền trần gian.

 

                 Ṿng cương tỏa buộc ràng danh lợi,

                 Chốn hí trường lui tới lăng xăng,

                 Phép quan luật nước thúc dằn,

                 Đĩnh chung rốt cuộc mơ màng chiêm bao.

 

                 Đâu là thấp đâu cao phẩm thế,

                 Nhục vinh kia ai dễ trọn đời,

                 Cơi trần kiếp sống mấy hơi,

                 Phũi tay phút đă châu rơi ngọc trầm.

                          Hỡi ai là khách tri âm!...

 

                                                H.M.

 

                           *********

 

                 Liệu mà day trở bước thang xuân,

                 Một dặm đường qua Đạo một gần,

                 Sóng dậy tang thương hồng chích cánh,

                 Trời điều thưởng phạt họa đồng cân.

 

                 Cân thiêng liêng chất đồng tội phước,

                 Gặp thời tua vẹn đức trọng nhân,

                 Dịp may dễ có mấy lần,

                 Ḍ đường đến chốn non Thần mới hay.

 

                 Hay biết đời sau, Đạo lại sao?

                 Hay gần cửa thánh bước lần vào,

                 Hay tiềm nẻo chánh, tà xa lánh,

                 Hay tập thanh cao, chí mới cao.

 

                 Cao khôn vói, thấp nào dễ bước,

                 Khó mà lần đến được mới mầu,

                 Chĩ mành rối khá lo âu,

                 Liệu chơn thoát khỏi vực sâu sau này.

 

                                            T.T.T.N. HIẾN

 

                             ***********

 

                 Nhàn du bạch dạ tuyến phong đ́nh,

                 Âm tảng giệt kỳ chiến đấu tinh,

                 Chơn tịch quyền khai thiên vị đắc,

                 Nhơn bang hữu cọng liệt trân đ́nh,

 

                 Rèm gió đêm tràng bóng rạng thinh,

                 Nghêu ngao non Túy thú riêng ḿnh,

                 Thu về hứng cảnh đôi bầu cúc,

                 Hạ đến vui sen mấy tiệc quỳnh.

                 Nhàn dạo vẩn vơ theo Nhựt Nguyệt,

                 Rảnh ngồi chậm răi tụng Huỳnh đ́nh,

                 Tranh đua dủ sạch lằng phi thị,

                 Gặp buổi giang hồ với chúng sanh.

 

                                               N.A.D.

 

        Một bài Văn của Quan-Thánh Đế-Quân cho một người Đạo-Hữu v́

biết ít tiếng Việt-Nam nên xin Ngài cho chữ Langsa

 

                L'homme a ses maux, le roseau a ses plaintes,

                De ta destinée a pris soin le Créateur,

                En te préservant de la vie toutes contraintes,

                En semant à tes pas, espoir et non malheur,

                A l'horizon lointain, déjà l'astre du jour,

                Commence à décliner, ne perds pas de temps,

                Pour qu'à ce séjour si heureux sois de retour,

                Purgatoire accompli et esprit sans tourment

                Frôlant souventes fois les sombres nuages,

                A perdre ton éclat, ton étoile est prête,

                Mais une main divine à ton avantage,

                D'un geste enchanteur dissipe la tempête.

                Pour des entreprises lointaines, tu n'es pas fait,

                Restes à ton sillon, ton compte est arrêté.

                Le bonheur bien concu n'est-il pas le plus vrai?

                Réserve ces faveurs à ta postérité.

                Profite de ton présent, fais ta vie à venir,

                Répare tes erreurs passées, sois bon père.

                Marche vers le chemin de Dieu sans ralentir,

                La vie a des ailes, elle n'est qu'éphémère.

                                    Tâche de me comprendre.

 

                                                  THĂNG.

 

      Thuật đến đây M.Đức nói rằng: C̣n nhiều lắm nhưng tôi không nhớ

hết.

      C̣n bên chú tư tôi, khi vị Đại tiên hiệu A ă â giáng mà dạy Đạo,

một ít lâu, bữa nọ, ngài nói với mấy ổng rằng: Nếu muốn cho Ngài, để

tận tâm truyền Đạo lư, th́ thảy đều phải kỉnh ngài làm "THẦY" mới tiện

bề đối đăi nhau.

      Chú tư nghe vậy th́ càng mầng lắm, liền vưng chịu mà thọ giáo

với Ngài; nên từ đây, hể ngài có giáng cơ th́ cứ xưng là Thầy, rồi

chào lại "Các con" mà thôi.

      Đêm kia, nhằm 24 Décembre 1925, mấy ổng cũng hiệp nhau lại, cầu

ngài mà học Đạo, nhưng Ngài không đến. Một chập lâu, Thất Nương giáng

vào nói rằng:"Rất mừng vui". Mấy ổng không hiểu chi cả, bèn tiếp hỏi

Cô :"Mừng việc chi?"

      Cô trả lời rằng :"Đêm nay là đêm kỷ niệm của Thầy giáng sanh,

trong hai ngàn năm trước, mà khai Thánh-Giáo nơi miền Thái-Tây; nên

giờ nầy, Thầy đương hội chư Phật,Tiên, Thánh, Thần dự lễ mà không đến

đặng cùng mấy anh. Vậy mấy anh nên cầu nguyện cho cả bá tánh, trong

đêm lành nầy, rồi nghỉ, bữa khác Thầy sẽ đến, dạy việc cần yếu.

      Nghe Thất Nương nói đến đó, th́ hồn vía của mấy ổng, đă bay bổng

lên mây cả. Nửa mầng nửa sợ, mầng là mầng v́ đặng Chúa-Thánh dạy

khuyên, c̣n sợ là sợ nỗi bấy lâu, v́ không biết ngài, mà e lúc trước,

có nhiều khi thất lễ. Xong việc mấy ổng tang ra, bàn bàn tính tính cho

đến canh khuya mới lui nhau về nghỉ.

       Qua đêm sau, mấy ổng hiệp lại,lập hương án (bữa nay áp quỳ lạy

thảy thảy) cầu ngài đến. Ngài giáng vào cơ mà chỉ dẩn : Từ buổi Hồng

Mông, nhứt khí Hư vô phân Lưỡng-Nghi, sanh Tứ-Tượng chia Bát-Quái,rồi

mới biến hóa Nhựt, Nguyệt, Tinh-Tú và 72 Địa-Cầu, mà tạo thành

Càn-Khôn Thế-Giái, Ngài lại giải rằng, lúc khí Hư-vô sanh Lưỡng-Nghi:

       Dương khí thăng lên, biến ra Ngài; Âm khí hạ xuống biến ra

Kim-Mẩu Nương-Nương.

       Nghe đến đó mấy ổng mới biết đấng ấy là "Huyền-khung

Cao-Thượng-Đế", đă tá phàm gian nhiều khi rồi, mà diều đạo nơi Á-Đông,

lại giáng sanh khai Thánh-Giáo miền Thái-Tây nữa. Nay v́ đă rốt cuộc

tuần hườn, trong cơi Dinh-hoàng, th́ giờ đă cùng tận lối Hạ-Ngươn nầy,

nên Ngài đến hoằng khai đại đạo, chuyển các Tôn giáo lại, mà diều dẫn

lần chót, ấy cũng bởi ngài thấy cả sanh linh, đă luống theo thế t́nh,

mà quên phức nguồn cội.

       Trước mặt ba vị: CAO-QUỲNH-CƯ,

                        PHM-CÔNG-TẮC,

                        CAO-HOÀI-SANG.

      Ngài hỏi rằng: Thầy muốn dùng các con mà khai Đạo, các con có

dám lănh trọng nhậm ấy chăng?

      Mấy ỏng bạch rằng: "Trong các con từ bé chí trưởng, chẳng thông

Đạo-lư chi, duy nhờ Đức Chí-Tôn dạy bảo bấy lâu, th́ sự biết chưa đặng

trong muôn một, e cho chẳng xứng đáng mà lănh trách nhậm lớn lao ấy".

      Ngài nói rằng: "Chi chi, có Thầy gần bên các con, miểng là các

con khứng chịu gắn để trọn tất ḷng, th́ chẳng hề chi".

      Mấy ổng vưng chịu và xin Ngài chỉ bảo cách thức, đặng thờ Ngài.

Ngài lại dạy mấy ổng phải đến ông Phủ-Chiêu, là người có thờ Ngài đă

lâu rồi; lại dặn mấy ổng chừng nào đi phải đem Ngọc-Cơ, đặng Ngài

giáng,mà chỉ dạy thêm trong cách thờ phượng.

      Mấy vị vưng mạng lịnh, t́m đến hiệp với ông Phủ-Chiêu; nhưng

nghe rằng, cách ít tháng sau, v́ không khứng nạp dụng những Đạo-Hữu

tới lui rần rộ, trái tôn chỉ Đạo của ông, là phải tịnh dưỡng mà thôi,

nên ông Phủ-Chiêu thối bước từ buổi ấy.

       Lúc thúc đă gần cuối năm, Đức Chí-Tôn lại dạy ba vị phải ăn

chay trước ba ngày, đặng chí đêm 30 tháng chạp, năm nọ là Ất-Sữu, đợi

đúng giờ Tư, là đầu ngày của năm Bính-Dần, mỗi người thấp ba cây nhan,

ra quỳ nơi ngoài Trời, thành tâm khấn vái, vọng thiên cầu Đạo, và thề

rằng: "Nếu chẳng tận tâm lo vung đấp nền Đạo, th́ Ngủ lôi tru giệt".

Mấy ổng đều vưng chịu, rồi cả thảy đều thi hành theo lời dạy.

        Khi mấy ổng khấn vái xong rồi, th́ vào nhà pḥ loan cầu Ngài,

hầu coi ngài có điều chi dạy bảo chăng.

        Đức Chí-Tôn giáng dạy như vầy :

        Thầy cho các con hiểu rằng : Buỗi tạo Thiên lập Địa nầy, Thầy

sanh loài người ra, nhầm ngày dần "NHÂN SANH Ư DẦN" vậy từ đây Thầy

dùng các con làm tay chơn mà gầy dựng nền Chánh-Giáo, lại cũng kể ngày

nay là ngày phát khởi nguồn Đại-Đạo. Lấy hiệu Đại-Đạo Tam-Kỳ Phổ-Độ,

c̣n ngài th́ tá danh Cao-Đài Tiên-Ông Đại Bồ-Tát Ma-Ha-Tác, rồi ngài

giải rơ rằng : trong danh hiệu của NgAéi, gồm đủ tam giáo: Nho, Đạo,

Thích.

       Nên Đại-Đạo Tam-Kỳ khai nhầm giờ Tư, ngày mồng một năm Bính-Dần

là do nơi đó.

       Vài ngày sau, Đức Chí-Tôn,mới sai chú tư và chú tám tôi vô

Chợlớn, cũng dạy đem Ngọc-Cơ theo, rồi Ngài giáng mà độ dẩn Ông

Lê-văn-Trung, là cựu Hội-đồng Thượng-nghị-viện, rồi lần lần diều tới

mấy vị khác nữa.

        Cách ít lâu, tôi thấy chú tư và chú tám tôi, nhờ cơ bút mà

biết nhiều việc cao xa, lại vưng mạnh lịnh mà gầy ra mối Đại-Đạo

Tam-Kỳ, c̣n ông thân tôi và anh Cao-hoài-Sang cũng tiếp theo nghề Đồng

tử, mà diều dẫn chúng sanh, trót triệu người, nhập môn cầu Đạo, Đức

Chí-Tôn lại định cho chú tư tôi, phải xin thôi làm việc, c̣n chú tám

tôi, th́ xin nghỉ đở ít lâu, cả hai người về trí nơi hướng Đông miệt

Tây-Ninh, mà lo vung đấp nền Thánh-Giáo, c̣n phần ông thân tôi và anh

Cao-Hoài-Sang th́ về miền Tây. Lại có một cập loan khác nữa, là

M.Nguyễn-trung-Hậu và M.Trương-Hữu-Đức, lo việc phổ độ miệt trung

ương.

       M. Đức thuật đến đây th́ tôi liền tiếp hỏi ảnh rằng:

       _ Nếu vậy th́ Đại-Đạo Tam-Kỳ khai ra, là nhờ nơi cơ bút, chớ

không phải bắt chước ai, theo như lời truyền ngôn của những người

công kích Đạo đó sao?

       _ Không phải đâu! Nguồn cội của Đại-Đạo là do nơi cơ bút của

mấy ổng mà ra, thậm chí cho đến kiểu vỡ áo măo, thước tất và màu áo,

của các Chức-sắc mặc, nào là khăn mấy lớp, áo mấy giăi, th́ cũng tùy

cơ bút mà thôi, chớ nào ai hiểu biết đặng. Những người muốn kích bát

trước khi luận việc chi, họ chẳng chịu để tai mắt, xa nghe cạn thấy,

lại cũng v́ ḷng ố đạo, nên hể họ vừa lóng lời sao khẩu, th́ vội b́nh

phẩm liền. Sơ tâm cho đến thế, mà họ vẫn cứ tưởng ḿnh là cao kiến hơn

cả triệu sanh chúng; vậy sao gọi bực lăm thức t́nh đời.

        Như lúc sau, có mấy vị trong Bát-Tiên, đến diều dắt mấy ổng,

có để những lời vàng ngọc nầy, anh nghe thử coi thể nào, rồi sẽ luận

sự chơn giả;

 

                         Đại-hỉ chư Đạo-hữu

 

                  Trời đất riêng tay giữ một bầu

                  Ngàn mây dậm gió gót chơn thâu:

                  Rừng ṭng thong thả nhàn ra dạo.

                  Đền ngọc thung dung rảnh đến chầu:

                  Thoát tục sớm diều nên bảy bạn,

                  Dẩn phàm nay rảo khắp năm châu.

                  Thế trần mừng gặp Tam-Kỳ độ.

                  Biển khổ thuyền đưa khách lánh sầu.

 

                                            Lư-ngưng-Dương

 

        Chư Đạo-Hữu may mắn thay, gặp đường Chánh-Giáo, chớ dần dà,

trể công thiếu quả, mà chẳng đến thang thiêng liêng kiệp th́ hồi

vị.Lăo mong ngày Đạo khải hoàn, chư Đạo-Hữu nên gắn sức. Đường cũng

chẳng bao xa, miểng hiệp đồng nhứt tâm v́ sanh chúng, sau c̣n ngày gặp

gỡ.

 

                                             THĂNG.

 

                     Rảo khấp non sông dậm trải qua,

                     B́ gương nhựt nguyệt tác không già,

                     Biển trần nay gặp kỳ diều chúng,

                     Muôn dặm đèn soi đă có ta.

 

                                            Hớn-chung-Ly

 

        Chư Đạo-Hữu, Đức Chí-Tôn diều bước, cả Tiên-Phật dẩn đàng: há

chẳng sớm lánh phồn hoa, đặng dồi dàu gương độ chúng. Huống chi, chư

Đạo hữu đă có quả nơi ḿnh, lại chẳng v́ mạng lịnh Đức Từ-Bi, mà chịu

ít lâu khổ hạnh, hầu mong buổi đoạt phẩm vị thiêng sao?

 

        Ước mong ngày hội ngộ, trông mong buổi tạc thù, rượu thánh ra

non ḍm thế, cờ thần dựa đảnh luận đời. May thay! vui thay! Chư Đạo

Hữu nên gắn sức.

 

                                               THĂNG.

 

                     Riêng vui nguyệt chiếu sắc trong ao,

                     Đền ngọc từng khi để bước vào;

                     Rảnh hứng trăm hoa khoe Đảnh Ngự,

                     Nhàn vầy mấy bạn dự Bàn-Đào;

                     Độ đời răo gót non sông lướt,

                     Cứu thế diều nhân đạo đức trao;

                     Chờ buổi tuần hườn Thiên địa trở,

                     Nương gương Thần huệ một vừng cao.

 

                                                Lữ-động-Tân

 

        Hỉ chư Đạo-Hữu, Đạo gặp kỳ phổ độ, khá biết cải thế th́ Đạo

khả trọng, đức nặng trao.

        Đời đời đổi, Đạo chờ người; khách tục nương thuyền độ, non

Tiên tiếng khách đưa, gắn nhọc thế lọc lừa, tiềm đường ngay thẳng

rẵng. NGuồn rữa bợn, nhiều đường cay đắng; bước nâu ṣng dặm lắm gay

go; liệu sao khỏi trễ con đ̣, mới thoát ṿng khổ hải. Gắn sức v́ sanh

mạng, lao tâm chớ sợ bởi căng xưa; đường quanh co, bước khá ngừa; nẻo

hiểm trở, chơn nên lánh.

 

                                        Hậu tái ngộ  THĂNG.

 

                     Từng vào non Thánh lại đền vàng,

                     Mảng quả sớm nhờ sắc ngọc ban;

                     Lần hạc tu tâm th́nh nét đạo,

                     Biển trần độ chúng vững con thoàn;

                     Cuộc cờ chung hứng nơi rừng thắm,

                     Bầu rượu riêng vui dưới cột tàng.

                     Gặp lúc diều đời qua bến tục,

                     Để công phải nhọc đến phàm gian.

 

                                           LAM-THỂ-H̉A

 

         Hỉ chư Đạo Hữu, Đạo gặp lối quanh co, khá biết ngừa vực thẩm,

gắn sức cho tṛn trách nhậm lớn lao của đấng Chí-Tôn phú thát.

         Chư Đạo-Hữu khá biết.

 

                                            THĂNG

 

                     Trương kỳ bạch động mộ tiên gia,

                     Quả diệu thâu tŕ tác trí kha;

                     Lảo dược độ sanh tiên tự khởi,

                     Hiến trần tu thức trực ninh tà.

 

        Ách nước nạn dân, số trời đọa thế. Ṿng vay trả, mối buộc

ràng; nếu có tai mắt rộng xa, tự hỏi v́ đâu nông nổi;

       Đạo trời gở nạn, chuông Thánh truy hồn, bến khổ vớt khách

ch́m, non thần chờ kẻ lạt; mà cũng c̣n khư khư nắm chắc miếng đĩng

chung, cấp cũm giữ đầy lằng nhơ bợn. Đạo,đời đều chẳng trọn, phương

chi t́m chốn thát lao lung. Ngảnh lại cuộc giả của tṛ đời, mà thương

đau cho trẻ dại. Lần lần lựa lựa, ngẩn ngẩn ngơ ngơ, đứa trí gạt

phường ngu, lũ khôn ăn đám dại. Cười....

 

                                            THĂNG.

 

                            *********

 

         Ấy là những lời khuyến Đạo của năm vị Đại-Tiên, làm cho mấy

ổng thêm ḷng tín ngưỡng, nên để hết sức chung lo, gánh vác nền đạo.

Lần hồi gầy dựng đặng vững vàng, phục tâm đặng nhiều trang có trí thức

rồi, th́ chia nhau, kẻ giúp việc trong, người lo bề ngoài mà làm cho

đồ sộ thêm nữa.

         Lật bật đă vài năm,tôi mảng lo làm việc, sớm đi tối về,

thường thấy ông thân, và bà thân tôi đi phổ độ hoài, e khi già yếu mơi

mệt; nên tôi mới khuyên lơn ổng bả ở nhà nghỉ, hầu dưởng tinh thần.

Ổng lại rầy và cắt nghĩa cho tôi rơ, chút ít về việc Đạo. Ổng nói với

tôi rằng :"Cốt chỉ họ Cao-Quỳnh ta đây, tuy là lẩn lộn nhiều ít nơi

thế mặc dầu, chớ vẫn là người,phải hiến thân cho Đại Đạo, dầu cho con,

ngày sau cũng vậy, con không thấy chú tư con sao? Nay đă giải đường

hoạn lộ, đem mảnh h́nh hài,vung đấp nền Đạo, đă lập thành một Ṭa

Thánh-Tổ, nào là trẩy gốc ven đường, cất nhà ngang giải dọc, nơi một

miếng rừng 150 mẩu, trước kia cây cối phủ che, mà nay đă khai phá gần

thành khoảng. Lập nên công lớn với Đạo, mà cũng bổ ích cho đời nữa.

Bây giờ phận thầy v́ mắc ràng buộc thế sự, nên công quả chưa được toại

ḷng, thế th́ thầy có khứng, nằm ngồi nơi nhà, ăn no ngủ kỷ, mà ngầm

thế sự cho đành đâu. Khi nào con xin nghỉ làm việc ít ngày, thầy sẽ

dắc con đến đó, coi cho thấy những công việc đồ sộ của chú tư con

làm, rồi con mới biềt cho thầy, công linh như vậy là có chi đâu!"

         Nghe ông thân tôi tỏ mấy đều, và cắt nghĩa t́nh h́nh đời cho

tôi hiểu, làm cho tôi hết dám ngăn cản ổng nữa. Từ đó đến nay, tôi ḍm

coi ư ổng, đă chán ngán t́nh đời, ổng với bả, đều ăn trường chay, c̣n

việc nhà ít hay quảng tới.

         Đó là đều tôi thuật sơ cho mà nghe thôi, c̣n việc cao xa về

Thánh-Giáo, tôi không nhớ mà nói cho hết.

         Nghe dứt câu chuyện của ảnh, dường như tôi thức tĩnh  chiêm

bao, mới biết là việc của Trời-Đất làm ra, chớ sức người đâu có đặng.

Rất đỗi là các Thánh xưa khai đạo, tôi hằng coi sách, có lần nào thạnh

hành, như buổi nầy đâu. Tuy nghe ảnh nói vậy, song c̣n muốn thấy hiện

diện,cho biết rơ nguồn cội thêm. Tôi cậy ảnh, nếu chừng nào ông thân

ảnh đi, th́ xin ảnh diều dẫn tôi theo coi thử.

         Cách ít lâu, gặp lễ nghỉ đặng ba ngày, ảnh cho tôi hay, rồi

đề huề ra đi. Khi đến Ṭa Thánh, M. Đức dắt tay tôi vào lạy nơi đại

điện, đoạn ảnh chỉ mấy cốt thờ nơi Bát-quái-đài, mà cắt nghĩa cho tôi

nghe: Phía trên có dựng một trái càn khôn có vẽ Thiên-nhăn, và đầy

những tinh tú: Ấy là Đấng Tạo-Hóa,chủ quyền chấp chưởng cả càn khôn

thế giới, v́ Ngài là vô vi, không có h́nh ảnh, nên không lên cốt, duy

có Thiên -nhăn, tựa ra mà chỉ rằng, ngài soi khắp mọi nơi, dầu cho đôi

vần nhựt nguyệt, và các v́ Tinh-tú, cho đến các Phật-Tiên-Tháhn-Thần

cũng trong tay ngài mà thôi. Tôi lại thấy trong ḷng trái càn khôn, có

thấp một ngọn đèn, tôi liền hỏi ảnh. Ảnh cắt nghĩa rằng: "Ấy là ánh

sáng của đạo dương khai, cũng nên gọi là hồn của cả sanh linh, nơi

trái cầu sáu mươi tám nầy, đứng trong hàng thất thập nhị địa".

         Kế đó ảnh chỉ các cốt như là:

                Đức Thích-Ca khai đạo Phật,

                Đức Lăo-Tử, khai đạo Tiên,

                Đức chúa Jésus-Christ, khai đạo Thánh,

                Đức Khương-thái-Công khai bản phong Thần,

                Đức Khổng-phu-Tử, khai đạo nho,

        Lại chỉ cốt Đức Phật Quan-Âm Bồ-Tát, Đức Lư-Thái-Bạch và

Quan-Thánh Đế-Quân,mà nói rằng, Ấy là ba vị Phật, Tiên, Thánh thay mặt

cho Tam-Giáo,diều đạo kỳ hạ ngươn nầy, giúp sức cho Đức Cao-Đài

Thượng-Đế, tức là Giáo-Chủ, đứng chủ quyền nền Đại-Đạo Tam-Kỳ; ngài đủ

quyền thiêng-liêng nhiệm mầu, mà qui nguyên các Tôn giáo lại hiệp nhứt

mới đặng.

        Anh lại chỉ phía dưới hết, có bảy cái ngai,là ngôi vị thiêng

liêng của Đức Giáo-Tông, ba vị chưởng-Pháp và ba vị Đầu-sư,thuộc về

nhơn đạo, nhưng sấp đó, chớ không ai ngồi, tuy có đặng tạ vị trong mỗi

khi Đại hội chức sắc mà thôi.

        M. Đức nói rằng: trong đền thờ các đấng ấy, là người đă khai

công sáng đạo, từ buổi tạo Thiên lập Địa đến giờ; hiệp lại mới gọi:

                Tam-Giáo là : Thích

                              Đạo

                              Nho

        Mà cũng gồm về :

                Ngũ chi Đại đạo là: Phật đạo

                                    Tiên đạo

                                    Thánh đạo

                                    Thần đạo

                                    Nhơn đạo.

        Viếng nơi Bát-quái-Đài (Đại điện) rồi ảnh dắt tôi trở ra

khoảng giữa rộng dài, mà cắt nghĩa cho tôi rằng: Đây gọi là

Cữu-Trùng-Đài, nơi của ba ngàn một trăm mười hai Chức sắc, Đẵng cấp

như vầy:

             1 vị Giáo-Tông (Page)

             3 "  Đầu-Sư    (Cardinaux)

            36 "  Phối-Sư   (Archevêques) nhưng có ba vị chánh

                                          đặng thay mặt cho 3

                                          Đầu-Sư c̣n 33 vị kia là phó.

            72 " Giáo-Sư    (Evêques)

          3000 " Giáo-Hữu   (Prêtres)

         ------

 Cọng là  3112 vị

         Nên Đức Cao-Đài-Thượng-Đế gọi là:

                     Nhứt             Phật

                     Tam              Tiên

                     Tam-thập-lục     Thánh

                     Thất-thập-nhị    Hiền

                     Tam thiên        Đồ-Đệ

là vậy đó: cả thảy đều chia ra làm tam quái, mặt Thiên phục ba sắc

khác nhau.

         Sắc vàng gọi là Thái-Thanh         về Phật-giáo

          _  xanh  _     Thượng-Thanh        _ Tiên-giáo

          _  đỏ    _     Ngọc-thanh          _ Nho-giáo

        Duy có đức Giáo-Tông th́ mặc áo trắng có thêu bát quáivà mảo

trắng gọi là "Mitre pontificale" mà thôi. Ấy là người làm đầu của 3111

vị kia: lại c̣n Lễ sanh, cũng đủ Tam-phái gọi là: Elèves-Prêtres,

nhưng vô số (Nombre illimité) v́ chưa đứng vào hàng Chức-Sắc.

        Coi nơi đó rồi, ảnh dẫn tôi ra phía ngoài xa, thấy hai bên có

lầu chuông và lầu trống, lại có thang leo lên, gặp một khoản rộng răi,

ngay chính giữa, ảnh nói rằng: Đây gọi là Hiệp-thiên-đài. Chức sắc nơi

này, Đức Chí-Tôn sắp đặt chưa hoàn toàn v́ DẦạo mới khai, nên vào chưa

đủ số,duy có 21 vị, đẵng cấp như vầy :

 

                                 HỘ-PHÁP

   Bảo      Bảo                                     Bảo       Bảo

Học quân, Văn quân, Thượng phẩm        Thượng sanh, Sanh quân,Cô quân.

   _         _      Bảo đạo    Bảo pháp    Bảo thế      _        _

   _         _      Hiến đạo   Hiến pháp   Hiến thế     _        _

   _         _      Khai đạo   Khai pháp   Khai thế     _        _

   _         _      Tiếp lễ    Tiếp pháp   Tiếp thế   Tiếp y     _

 

         Vị Hộ-Pháp là người chưởng quản Hiệp-Thiên-Đài, cũng như vị

Giáo-Tông bên Cữu-trùng-Đài, cốt chỉ để ǵn giữ luật lệ và nắm các

Bí-pháp của Đạo, lại phải bảo hộ mấy chi dưới kia đặng làm cho tṛn

phận sự.

 

                               Phía Hữu :

 

       Thượng phẩm, là vị để bảo hộ sắp đặt phẩm vị cho cả Đạo hữu đă

nhập môn, từ chức sắc cho đến tín đồ, về chi Đạo;

      Văn-Pháp-Quân, là vị đỂ bảo hộ Văn-chương và Kỷ nghệ cho cả nền

Đạo, về chi văn pháp (Arts & Belles lettres).

      Bảo-học-quân, là vị để bảo hộ ty giáo dục cho cả nền Đạo, về chi

giáo huấn,

 

                               Phía tả :

 

        Thượng-sanh, là vị để bảo hộ cho cả sanh linh, dạy dổ đủ tư

cách đặng đem vào nền Đạo, nếu có điều chi trái luật Đạo, th́ người

lại phải xem sóc, về chi thế.

        Bảo-sanh-quân, là vị để bảo hộ về khoa y dược mà cứu chửa cả

Đạo-hữu của nền Đạo, về chi bảo sanh.

        Bảo-Cô-quân, là vị để bảo hộ cho những người cô quả và trẻ côi

cúc trong nền Đạo, về chi bảo cô.

        Ấy là sáu vị làm đầu trong mỗi chi, c̣n dưới nữa, duy mới có

thập nhị thời quân, chia ra làm ba, và vài vị đỂ giúp các vị chưởng

quảng trên kia, như là :

                  Bốn vị giúp sức cho Hộ-pháp.

                  Bốn vị       _      Thượng-phẩm.

                  Bốn vị       _      Thượng-sanh.

                  Một vị       _      Văn-pháp-quân.

                  Một vị       _      Bảo-sanh-quân.

sau sẽ c̣n nhiều nữa.

       Mấy chức sắc Hiệp-thiên-đài kể trên kia là những vị nắm mối

giềng cho nền Đạo, cầm đuốc sáng diều đường cho cả thảy, lại là người

để lập điều lệ cho phận sự của ḿnh cho cả sanh chúng, nên gọi là

"Chơn thần" của Đạo. Mấy ổng vẫn là người pḥ loan (Médiums) tiếp ngay

những lời Thánh-giáo của Đức Chí-Tôn và các Đấng Phật, Tiên, Thánh,

Thần trên Bát-Quái-Đài, gọi là "Hồn" của Đạo, rồi giao lại cho chức

sắc Cửu-trùng-đài là những trang hành chánh và phổ độ , gọi là "Xác"

của Đạo tùy theo đó mà ban hành ra cho cả đạo hữu.

       Nếu có điều chi sai sót, không hạp với sanh linh, th́ chức sắc

Cửu-trùng-Đài, cũng có thể gởi lên Hiệp-thiên-Đài mà xin chấn chỉnh

lại, nhưng cũng phải tiềm điều hửu lư mà biện bát mới sửa cải đặng.

        M.Cao-quỳnh-Đức lại giải thêm với tôi rằng :

        Trong 21 chức sắc Hiệp-thiên-Đài, đă kể trên đây, có hai vị

:Thượng-Phẩm và Thượng-Sanh, vẫn là chức sắc bên Cửu-trùng-Đài, sắp

vào hàng chức sắc Hiệp-thiên-Đài đặng binh vực quyền của chức sắc

Cửu-trùng-Đài, và cả sanh chúng. Đối với ba vị Chưởng pháp bên

Hiệp-thiên-Đài sắp vào hàng ngủ Cửu-trùng-Đài, kế dưới Đức Giáo-Tông,

hầu có hiện diện, mà bảo hộ vung trồng các Luật-lệ của Hộ-pháp đă

giao qua Cửu-trùng-Đài, mà ban hành ra cho sanh chúng.

        Coi xong rồi, bước xuống thang, ảnh dắc tôi ra phía sau

Pḥng-Văn, tŕnh diện với mấy ông chức sắc lớn, rồi dẫn coi nhiều chỗ

khác. Mỗi mỗi đều có cắt nghĩa: Nào là cốt Phật Thích-Ca cởi ngựa, tựa

h́nh lúc ông Cyaca Mouni c̣n đương kim Hoàng-Tử, từ Hoàng-Thành tầm

Đạo; ấy là trạng thái lúc khai nguyên Phật-giáo, lại có cốt ông Sa-Nạt

dựng phía sau, nào là Phật Di-Lạc, c̣n hai bên đường, th́ có rừng trẫy

sạch những tạp mộc,chừa lại nhiều cây cao lớn, có tàn che mát mẻ tốt

tươi, gọi là Vườn-Thiên-Nhiên.

        Ảnh dắc tôi lần lần ra nhà tịnh, rồi lại trở ṿng qua nhà khác

nữa.

        Tôi nhắm coi thật rộng minh mông, ngó đà mỏn mắt, nghĩ cho

M.Cao-quỳnh-Cư, điều đ́nh mà khai phá miếng đất nầy đă để công tŕnh

rất dày, mới đặng vậy.

 

                                **********

 

 

                             PHU-THÊ YẾU-LUN

 

        Tôi đi coi trót buổi mà chưa hết, song tôi thấy M.Đức có hơi

mỏi mệt, nên tôi khuyên ảnh đi nghỉ, c̣n tôi th́ lần hồi trở lại bàu

Cà-Na, là chỗ sẽ tạo Động-đ́nh-hồ mà coi nữa.

        Đi vừa tới khóm rừng, chợt thấy một người đàn ông, một người

đàn bà, cả hai trạt lối 26, 27 tuổi, ngồi đâu mặt với nhau mà nói

chuyện, nhưng v́ khuất cội cây, mà hai người không thấy tôi.

        Tôi liền đứng dừng lại, suy nghĩ rằng: nơi đây là chốn tu

hành, sao lại có việc lén lút nầy. Cũng ví tánh hay tọc mạch, nêntôi

lóng tai nghe.

        Người đàn ông nói: "Qua nghe người ta đồn đă lâu rằng, bà già

và em vô Đạo Cao-Đài, nhưng qua cũng có đến kiếm đôi ba lần mà không

gặp mặt".

        Người đờn bà nói: "Phải! Từ buổi, anh sa mê theo đàng điếm, bỏ

em lăn lóc ở nhà một ḿnh quạnh hiu, trót năm trường, em cũng tưởng là

: chồng không đoái đến, th́ cũng c̣n cha mẹ anh em, nên ở lại, rám làm

cho tṛn phận dâu con, té ra em để ư ḍm coi, chẳng có một người nào

thương em cả, liệu thế chẳng an thân, nên em lạy cha mẹ mà về hẩm hút

với mẹ già, đâu cũng đặng vài tháng, ở ăn cũng yên. Một ngày kia, em

đang xách nước, th́nh ĺnh xây xẩm mày mặt, phát nóng lạnh vài ngày,

rồi mất trí luôn. Lúc ấy em chẳng c̣n biết chi hết; sau khi mạnh, em

nghe bà già thuật chuyện lại rằng: buỗi nọ em điên cho đến nỗi xé

quần, xé áo, song cũng may, sao em không nói chi bậy bạ, duy cứ lạy

hoài mà thôi, c̣n ăn uống, th́ nhiều hơn mọi khi, nhưng chẳng chịu hơi

cá thịt, cứ ăn ṛng những tương chao, rau muối cho đến ngày nay. Khi

đó bà già thấy em như vậy, th́ đau ḷng, rước nào là bóng chàng, thầy

pháp thầy phù ǵ thôi đă đủ. Kẻ nói đau ma, người ằng mắc quỉ, lập đàn

chuyên chửa rộn ràng, trót mấy tháng, không nên chi cả, rốt cuộc tiền

mất tật c̣n. Sau lại, nhờ có mấy ông trong Đại-Đạo, hết ḷng cầu khẩn,

lớp th́ truyền điển, người th́ vải bông và cho uống nước Thánh, chưa

đầy ba ngày mà bịnh căn đă lần lần thuyên giảm. Lúc ấy trong nhà th́

nghèo, lại cũng có thiếu chút ít của người ta, v́ lúc chạy thầy cho

em, thiếu sức nên buộc bà già phải vay hỏi, song cũng nhờ mấy ổng, kẻ

nhiều người ít, góp nhóp đâu đặng vài chục đồng. Với tiền ấy, bà già

đem trả cho người ta, c̣n dư bao nhiêu th́ làm sở phí, chở em lên đến

đây ở dưỡng bịnh. Mấy ổng lại cho thuốc men uống, không ăn tiền bạc

chi, trong mười ngày th́ em b́nh phục lại như xưa. Từ ấy đến nay, mẹ

con ở luôn nơi đây, lo công quả mà bồi đáp ân huệ đă rưới ban của Trời

Phật".

         Chừng nói đến đó tôi mới biết là hai vợ chồng, v́ việc gia

đ́nh nên phải cách bức nhau, nay mới gặp mặt đặng. Tôi lại nghe người

chồng tiếp rằng:

         Nay em đă mạnh rồi, c̣n ở chi nơi đây; vậy việc qua lỡ chơi

bời, biết là sự quấy, qua đă ăn năn nên đến kiếm em đem về. Em bằng

ḷng chăng?

         Vợ _ Ấy là một điều rất khó tính, v́ em đă ngán ngẫm tuồng

đời. Việc vợ chồng, tuy anh để ư phụ em, chứ em vẫn giữ tṛn bổn phận

làm vợ. Từ ngày em về với anh, đă biết rằng chẳng có cưới hỏi chi,

song ở cùng nhau đă mấy năm dư, trên em giữ ḷng kính thờ cha mẹ, dưới

lo phục sự cho chồng. Anh cũng chán biết, phận em chịu nhiều nỗi đắng

cay, nội nhà đều giữ đạo Thiên-Chúa, duy sót có ḿnh em là người

ngoại. Em vẫn biết đạo nào cũng vậy, cứ dạy việc hiền lành đạo đức,

ngặt v́ em c̣n cha mẹ già yếu, lại tùng theo Nho-Giáo nên em không nở

bỏ mà theo đạo của anh. Bởi cớ ấy, nên tuy là vợ chồng thương nhau, mà

cha mẹ, anh chị lại chẳng khứng cho anh ở với em, hằng ngày xô đuổi

coi em như cỏ rát, thị như mên mang mọi rợ, đối đăi với em chẳng khác

chi với kẻ thù nghịch; lại đày đọa em quá lẽ; nhưng đă lở việc vợ

chồng, không lẽ một lần đạp cứt, rồi phải chặt chơn, nên em rán chịu

mấy năm khốn khổ.

        Anh c̣n nhớ, lúc ông già em quá vản, em lạy cha mẹ xin về chịu

tang, và đưa ổng lên đàng. Cha mẹ nằng nằng quyết một không cho, lại

nói rằng: em muốn về đặng lạy thây ma thúi sao! Anh nghĩ coi, cha mẹ

đă lắm chịu nhọc nhằn sanh em ra nâng niu từ bé chí trưởng, biết bao

nhiêu công cán; theo phong hóa nhà Nam ta, đă mấy ngàn năm, giữ gốc

Nho gia, sự vong cũng như sự tồn, dầu mất dầu c̣n cũng kỉnh thờ như

một, huống chi Thánh Thần đâu chẳng biết, duy trước mắt em vẫn thấy:

cha là trời, mẹ là biển. Nay cha đă thác, dầu ơn sinh dưỡng, mà đối

với một vài lạy đưa lên đường, há tiếc hay sao?

        V́ em nghĩ thầm như vậy, nên năn nỉ khẫn cầu hết lời, tuy là

cha mẹ cho đi, nhưng trong ư , không chút nào ưng chịu. Từ ngày em lo

việc tống táng ông già em xong, trở về cho đến sau, thân em lại càng

khốn cùng hơn nữa, song đă thương chồng, nên em đành chử làm thinh, mà

gắn chịu đắng cay từ đấy.

        Bởi các cớ ấy, dầu cho em c̣n xét chút nghĩa vợ chồng, cũng

khó nỗi về với anh cho tiện. Một là v́ em đă khấn vái với Trời-Phật,

mà nhập môn cầu đạo, nay chẳng lẽ em bán đồ nhi phế; hai là nay bà già

em, tuổi đă cao, mà lại góa bụa, không c̣n con cái chi khác hơn là em

nữa; nên bổn phận em là con, phải v́ t́nh chắc chiu khi bé thơ, mà ở

vậy hủ hỉ với mẹ già, hầu thủ hiếu, cho đến ngày lâm chung của bả; đa'

vậy phần em lại ăn trường chay, cũng là một điều rất khó cho em về

chung cùng với anh đặng.

       Chồng _ Em khéo nghe lời họ, chuyện ǵ th́ chẳng nói làm chi,

chớ việc ăn chay, là điều thúc xác, theo như đạo của qua, ấy là trái

hẳn với trời đất, v́ Tạo-Hóa đă sanh vật ra mà dưỡng nhơn, lại chẳng

chịu dùng, bo bo mà ăn những thảo mộc, là chất chẳng bổ dưỡng xác thịt

của ta, th́ phải mau chết, mà chết vậy lại có tội tháo trúc không chịu

ở thế gian, càng phải sa vào Địa-ngục.

       Vợ _ Em là phận nữ nhi,tuy có học nho chút ít, hồi thuở nhỏ, có

biết chi cho lắm, nhưng nghe mấy ông lớn trong Đại-Đạo Tam-Kỳ giải về

việc ăn chay, tuy em không hiểu cho hết, chớ cũng c̣n để ư chút ít,sơ

lược như vầy: Các sanh vật của Tạo-đoan đă biến hóa ra, đều có hằng

sống, cũng như loài người, nhưng khác nhau, là v́ ḿnh đứng hàng thứ

ba trong tam tài: "Thiên, Địa, Nhơn". Người nhờ hưởng đặng khí huyết

tinh tấn, trong sạch, nên trí năo thông minh, biết nói biết luận và

biết nhiều điều khôn ngoan hơn cầm thú, c̣n sanh vật lại khác hơn ta

là do nơi chất, nên trí năo chẳng có, ngu muội, dữ dằn,thô kịch, nếu

ta đem máu huyết ô trược của nó mà chung vào với sự trong sạch của ta,

th́ chẳng khác chi, lấy bùn mà bỏ vào một ly nước trong, lần hồi, một

khi một ít, rốt lại th́ nước ấy, trở nên đục đen. Em chỉ sơ cho anh

thấy những sanh vật có sự độc, mà ta vẫn thấy rơ ràng, như con cá rô,

ăn vào th́ ho và nhức mỏi, con cua đinh, làm cho nổi đơn phung, và

nhiều thú khác nữa, huống chi heo ḅ, vẫn có chất khác với người, tuy

cái độc của nó, không hại ta hiện thời, mà nó vẫn làm cho ta, sanh ra

đau đớn về sau nữa. Lại trong các thú rừng, có nhiều con dữ dằn, ăn

vào lần lần thân thể ta đều truyền nhiểm các chất trược của nó. Bởi

cớ, nên chất thú pha với chất người, mà làm cho người hóa ra hung

tợn,mất cả chất thánh của tạo hóa sanh, mới làm ra những điều tàn bạo,

ghét lẫn nhau, giành giựt nhau, cho đến giết nhau và làm nhuẽng điều

tồi phong bại tục. Ấy mới trái hẳn với tạo đoan, là đấng háo sanh, ưa

sự sống mới biến hóa sanh linh, nay v́ người lầm lạc mà hại lẫn nhau,

nên Ngài mới khai Đại-Đạo đặng bảo tồn nhơn vật. Huống chi, xưa buổi

tạo thiên lập địa mấy ngàn năm đầu, các Thánh-hiền trước, nào có ăn

sanh vật, nếu như lời của anh rằng: "Ăn chay là ép xác mà chết mau",

sao những người xưa, cứ dùng lê hoác mà sống trên vài trăm tuổi, mà

lại sách vở, hảy c̣n ràng ràng rằng: "Người bày biện mà dùng sanh vật,

phát khởi sau vua Thần-Nông mà thôi".

         Anh lại nói rằng: "Thảo mộc là vật chất không nuôi nấng tinh

thần", th́ cũng c̣n một điều rất lầm lạc, là v́ buổi xưa kia, các bậc

Thánh-hiền, đê" hết trí năo,tiềm kiếm phương châm, đặng cứu sanh

linh, v́ đem chất thú vào ḿnh, mà nảy sanh ra bịnh hoạn, th́ phần

nhiều lại dùng cỏ cây mà làm thuốc: cho đẾn hiện thời các nhà

Hiền-Triết về Y-khoa, toàn trong hoàn cầu đều noi theo đó mà bào chế

ra những y dược mà trị bịnh; th́ tất nhiên thảo mộclà vật rất quí báu,

để bổ dưỡng và phục nguyên thân thể loài người chớ!

        Nếu có bớt ăn sanh vật, là một phương tránh đặng sự bịnh hoạn,

xảy ra một ít, c̣n dùng toàn lê hoác, lại chẳng khác nào là ngăn ngừa

bịnh trước, Người đă không đau ốm, vật lại khỏi bị sát hại; ấy chẳng

phải là điều hữu ích chung cho cả hai bên, nhơn và vật sao?

        Chồng _ Ấy là điều họ nói ma-ma Phật-Phật, có chi gọi là hiển

nhiên, em khéo nghe lời họ mà chi, họ kiếm tích nọ truyện kia, rồi bày

ra thờ phượng bụt thần, cũng là một đều sai, theo Đạo của qua th́ duy

có thờ, một Đấng Đức Chúa-Trời mà thôi!

        Vợ _ Việc ấy em chẳng cải, nhưng em thấy trong Đại-Đạo Tam-Kỳ,

trên thờ Đức Cao-Đài, là Chúa cả Càn-Khôn, c̣n theo Thánh-Giáo, th́

gọi là Đức Chúa-Trời, vẫn cũng là một Đấng ấy; dưới th́ thờ mấy đấng,

đă ra công khai các Tôn-giáo buổi xưa, đều là, Phật, Tiên, Thánh,

Thần. Trong ấy có đức Giáo-chủ Jésus-Christ, là chơn linh của đấng

Tạo-hóa, thai xác phàm diều đạo Thánh, miền Âu-Châu và cũng có đức

Khổng-phu-Tử, là người đă khai Nho-giáo (Nhơn-đạo), ngài cũng là một

vị Giáo-Chủ. Các đấng đă thờ nơi Bát-quái-Đài, đều có công lớn với

đời, tên tuổi vẫn c̣n roi truyền, nơi sử xanh bia tạc; trong hoàn cầu,

c̣nai là chẳng biết nữa. Thảy đều diều lành cải dữ cho sanh linh, th́

cái ân huệ ấy, chẳng đáng cho ta thờ phượng và kỉnh lạy sao? Huống chi

trong nền Đạo-Thánh, em có thấy thờ đủ các thánh Âu-Châu, th́ cũng

chẳng phải là việc ắt thờ có một đấng Đức Chúa-Trời mà thôi đâu!

        Chồng _ C̣n việc lạy nữa, theo qua th́ duy có lạy Đức

Chúa-Trời và người sống mà thôi, chẳng nên lạy bụt thần và những người

chết.

         Vợ _ Đều ấy, anh luận rất sai lầm, anh có hiểu lạy là chi

không, mà vội bàn như vậy? Để em kiếm một ít lời, em c̣n nhớ mấy ổng

giải nghĩa, mà thuật lại cho anh nghe:

         Lạy hay là chào, đều là sự kỉnh nơi ḷng, phô bày ra ngoài,

cho thấy cái h́nh trạng, nhưng tùy sự trọng khinh, cao thấp, th́ cái

lạy ấy, dầu với ai, làm cũng đặng cả. Thí dụ như: Theo phong tục người

Âu, nếu kỉnh nhau, như trọng, th́ qú gối cúi đầu, c̣n thường th́ dở

nón, ngan vai lại nắm tay dục dặc; theo Annam ta, hể trọng kỉnh th́

lạy, vừa vừa th́ xá và cúi đẦu; c̣n Chà-Và, Cao-mên, nếu gặp người

trưởng thượng, th́ mọp dài xuống đất, bất kể nơi nào. Ấy là phong tục

của mỗi nước khác nhau. Nếu Annam ta, mà cấm lạy ca&c Thần, Thánh,

Tiên, Phật th́ làm thế nào tỏ sự kỉnh của họ đối với các đấng

Thiêng-liêng ấy đặng. C̣n các xác chết, dầu cho có lạy, th́ cũng là

lạy cái vong linh; mà dầu cho lạy xác chết, th́ lạy tội chi sao, cho

đến đỗi nắng h́nh đất, sành, cây kia, cũng c̣n có thể lạy xá đặng, hà

tất chi cái xác chết ấy, trước đă là ông bà, cha mẹ, cô bác của ta, ta

vẫn nhờ có xác đó, mới hóa sanh ra xác nầy, nếu ta vội quên cái ân

thâm nghĩa trọng của xác ấy, th́ cái xác của ḿnh đây mới liệu thế

nào? Dầu luận cho tột lư, th́ bất quá là cái xác của con cháu, lạy cái

xác của ông bà cha mẹ, chớ có chi đâu mà từ chối. Lại nếu không cho

lạy xác chết, v́ nghĩ rằng, đă thành ra ma quỉ, lại thêm một điều sái

hẳn nữa; là đến chừng tới phiên ḿnh chết, th́ cũng vậy, con cháu của

ḿnh cũng cho ḿnh là tà quái, truyền tử lưu tôn như thế, th́ tu hành

làm chi, mà rốt kiếp, cũng hóa ra tà mị. Nếu như thật ắt vậy, th́ thà là

đừng giữ đạo, hầu khỏi bị con cháu ngày sau khi dễ. Huống chi, phong

hóa nước nhà vẫn đă có sẵn tư cách như vầy:

         Một ḿnh Đức Chí-Tôn, là Đấng tạo thành Càn-khôn thế-giái,

đứng về thập-nhị khai-thiên, lại trong tay Ngài, nắm thập-nhị

thời-phần; th́ số mười hai, là số riêng của Ngài, tất nhiên ta phải

lạy Ngài, 12 lạy.

         Các đấng Phật-Tiên, hay về Cửu-thiên-khai-hóa, đứng vào hàng

Cửu-phẩm; ấy vậy số chín, lại là phần riêng của chư Phật-Tiên, th́ ta

lạy các Ngài, 9 lạy.

         Các bậc Thánh-Thần, vẫn đứng về Tam-phẩm nơi Thiên-Đ́nh, th́

số ba là số riêng, của các bậc Thánh Thần; ht́ ta lạy các ngài, 3 lạy.

         Người trưởng thượng trong phàm gian, v́ c̣n thọ khí Âm-dương,

mà hưởng sự sống nơi thế trần, th́ ta lạy 2 lạy. Hai lạy ấy, tức là

một lạy Trời, một lạy Đất; chớ người chưa hưởng đặng lạy nào cả.

         Bậc nhơn phẩm đă thác, th́ ta phải lạy, bốn lạy; nghĩa là một

lạy Trời, một lạy Đất, c̣n vong hồn của người, duy có hưởng hai lạy mà

thôi.

         Ấy cũng là một vẽ phân biệt về Lễ, rất có trật tự, th́ nào

phải là điều lộn xộn đâu, mà ta mơ hồ, để bàn luận đến việc, kẻ lạy

người không, cho mất niềm ḥa khí lại sanh ra lẽ khi dễ Thánh Thần.

        Em lại hằng thấy những người Âu Châu, mỗi khi đi ngang một đám

xác, bất câu là sang hèn ǵ, đều dở nón cúi đầu chào, ấy là người tỏ

ḷng thương mến, và kỉnh cái xác chết chớ ǵ, nếu người cho là ma quỉ,

th́ đă lánh xa trước, lẽ nào lại thi lễ. Theo như lời của anh nói, em

chưa ắt là phải, v́ em rơ biết, đức Giáo-Chủ JÉSUS-CHRIST có để mới

sám truyền rằng: "Bây phải kỉnh thờ cha mẹ bây" -Adorer vos parents),

dầu sự vong như sự tồn, cũng là một điều rất chánh đáng ai ai cũng rỏ

biết cả.

        Chồng._ Con nhỏ nầy kỳ quá, qua nói phải trái cho em nghe, rồi

em muốn kích bát qua, lại chịu nghe theo họ. Em nghĩ coi, trong hoàn

cầu thiếu chi là đạo, lại bày đặt làm chi nữa cho rộn tang.

        Vợ. _ Phải, em đâu căi anh các Đạo như trong Ngủ chi đại đạo

của em đă nói hồi nảy, đều là chánh giáo cả, thảy đều dạy làm lành

lánh dữ, tránh vạy theo ngay, là buổi sơ khai của mối Đạo mà thôi.

Những sanh linh nào hiện thời trong lúc ấy, th́ c̣n giữ ǵn lời

Thánh-giáo, mới thọ hưởng thái b́nh, lần lần một vài trăm năm sau,

nhằm thời kỳ khác, tất nhiên nhơn sanh cũng khác, đă xa lời truyền

dạy, đâu có thấu đáo cái nhiệm mầu của Đạo, mỗi ông có trí thức tùy ư

của ḿnh, bày chế ra một cách, hoặc đặng cầu danh, hoặc để thủ lợi,

Đạo th́ chánh, mà v́ người sửa căi ra lần lần mà phải hư hoại, cho đến

đổi chánh trở nên tà. Thí dụ như : Phật-giáo xưa kia, có dạy đi làm

đám đặng lấy tiền công đức, hoặc làm đồ mả, đốt như bây giờ đâu. C̣n

những bí pháp của Tiên gia, chẳng phải để làm chuyện giả ngộ như bọn

Tả-đạo bày ra, ngồi nghinh xiêng quay gọi rằng trị tà, như thầy pháp

vậy. Nho-giáo xưa hằng dạy người giữ luân-lư, tam-cang, ngủ-thường,

theo như lời các Thánh roi truyền chỉ dẫn, mà nào có biểu, trung với

vua ḿnh rồi dùng sức mạnh hiếp thế yếu, gây ra việc đồ khổ cho dân

sanh, c̣n hiếu thảo, cũng chẳng phải biểu ta dối trá, gạt gẫm người,

hoặc giết người giựt của về nuôi cha mẹ.

         Mà hiện thời,anh đă thấy rơ ràng, ứng chứng ngày nay trên thế

giái nầy, đều như vậy cả, cho nên các Đạo v́ nơi lầm lạc ấy, mà thành

ra điều kích bát gây lẫn nhau; cũng v́ vậy mà sanh linh phải dổ máu,

chém giết nhau, chẳng biết bao nhiêu sanh mạng rồi, thậm chí cho đến,

người một sắc da, mà coi nhau như thù nghịch, th́ c̣n chi gọi là Đạo.

Bảo làm sao mà Tạo-hóa không lo hoằng khai Đại-Đạo, qui Tam-giáo, hiệp

Ngũ chi, chuyển kỳ hạ-ngươn là lối chót nầy, mà sấp dặt cho nhơn quần

xả hội cả hoàn cầu dạy phải biết thương yêu nhau, diều dắt lẫn nhau,

chẳng luận là sắc dân nào cả, cũng đều là con cái của Ngài cả thảy;

thậm chí cho đến sanh vật chót hết là côn trùng, ngài cũng muốn cho ta

ỷ khôn ngoan mà hiếp lẫn nó, v́ chúng nó cũng thọ sanh như ta. Đặng

vậy, mới xứng đáng phận làm người của Tạo-hóa ban ân cho, mà làm anh

cả các loài vật. Ấy là tôn chỉ của Đại-Đạo Tam-kỳ đương lúc nầy, muốn

diều sanh chúng, kết giây liên ái mà thọ hưởng ḥa b́nh đó.

          Em nói cho cùng lời, là nếu sức phàm của người mà cải quá,

lập đạo kỳ nầy, mà cũng c̣n theo như làm sái tôn chỉ trước, th́ Đức

Chí-tôn chẳng hề ngồi yên, mà ngó sự tiêu giệt, trong buổi hạ-ngươn

nầy, thế nào cũng phải điều đ́nh một mối Đạo khác, cho sanh linh đặng

hưởng sự yên tịnh, mới nhằm Thánh Lư của Ngài, là một Đấng háo sanh,ưa

sống, chớ chẳng chịu giết lẫn nhau.

         Chồng._ Em nghe lóm những lời của họ bịa ra mà ddụ người, rồi

hô lên Đạo! Đạo! chớ Đạo là ǵ? Em tưởng hễ có Đạo mới sống, c̣n không

Đạo như những người chẳng biết kia rồi chết hay sao?

         Vợ. _ Nếu anh nói vậy lại sai lầm lần nữa. Đạo là một điều

rất nhiệm mầu huyền bí cao xa, em chẳng hiểu cho thấu đáo, mà nói cho

cùng tột cho anh nghe, mà dầu cho bậc nào, trong thế gian nầy, là cao

thượng hơn hết, cũng khó giải cho tất lư.

         Em chẳng nói chi cho lắm, nhưng anh phải hiểu rằng: dầu cho

Trời-Đất hay là chi chi trong càn khôn thế giái nầy, cũng là nơi dđạo

mà biến hóa ra; nếu chẳng có Đạo, th́ chẳng hề có mảy múng ǵ trước

mắt hết; ấy là em nói sơ việc huyền bí,là đều em không rơ ắt, nhưng

tùy theo sách vở của các đấng hiền triết xưa để lại. C̣n nói chi việc

hiện tại trong trái cầu nầy: Bổn phận làm người rất khó, nếu vô Đạo,

th́ đâu có phải là bực nhơn phẩm, mà có thế mới bền vững đặng.

         Thí dụ như :

         Đứng về hàng vua chúa ḷng chẳng khoan ḥa, coi thần dân như

cỏ rác, đắm mê tửu sắc, chẳng quản đến nước nhà, là vua vô đạo, ưa

nịnh xa trung, không nghe theo lời đoan chánh của tôi con, lại chịu

những sự nịnh hùa của tà mị, tức nhiên phải ngữa nghiên xă tắc, hư hại

giang san, rốt rồi luốn những điêu tàn, mà gây cho đoàn con dân phải

chịu bùn than khổ sở.

         Làm quan, trên chẳng trọn ḷng thờ chúa, dưới chẳng hết dạ

thương dân, dua mị theo lủ nịnh tà, hầu lấy quyền to hiếp chúng. Đă

chẳng lo đền ơn chúa, lại không thái độ trị dân, kiếm chước thâu đoạt

của người, lần lần gây cho con dân thán oán, mà làm loạn cho nước; ấy

là tham quan ô lại, tất là vô đạo.

        Dân vô đạo, th́ chẳng biết đến vương quốc thủy thổ, không

kiêng sợ luật nước nhà, mà hóa sanh ra đều trộm cướp, tàn hại lẫn

nhau, nhiểu loạn cả sanh linh, lần lần hiệp nhau cho có sức, gầy vương

đồ bá, cướp giựt ngôi vua mà sanh rối cho nước.

        Vợ chồng ở với nhau vô đạo, chồng th́ tửu điếm trà đ́nh, ưa

theo phóng đăng, chẳng quản đến t́nh nhà, bỏ vợ bỏ con đói rách, việc

hư nên của gia đ́nh không thấu đáo, chẳng diều vợ dạy con, theo đường

ngay nẻo thẳng, thiếu đức kém hạnh. V́ nơi vô đạo ấy, mà buộc vợ phải

gây thêm rối, không biết nể chồng, lần lần sanh ra cờ bạc, bỏ luốn bổn

phận đờn bà, là người tề gia nội trợ, chẳng c̣n giữ tiết trinh, hết

tưởng đến phận nưng khăn sửa tráp. Rốt rồi phải hư hoại gia đ́nh, cũng

là điều vô đạo.

         Phận làm con, chẳng kỉnh thờ cha mẹ,quên ơn dưỡng dục, bỏ

nghĩa sanh thành, lời dạy dỗ chẳng nghe, quen theo đoàn du đăng, khi

thị cô bác, không tưởng cậu d́, làm cho hư hoại tông môn, ấy là con

ngổ nghịch tức là trái đạo làm con.

         Anh em ở với nhau vô đạo, là chẳng tưởng t́nh máu thịt, lớn

không diều nhỏ, nhỏ nghịch với lớn, chẳng biết thương nhau, lần hồi

mất niềm huynh đệ, sanh việc loạn dâm, anh chồng em dâu, hóa ra thù

nghịch, mà chém giết nhau, làm cho nhục nhả tổ tiên, vậy là vô đạo.

         Chủ ở với tớ vô đạo, là chẳng giữ phận bề trên tham công

tiếc việc, không xét cực nhọc của tớ, làm cho tớ chẳng phục ḷng, mà

hóa ra những điều ngoan ngạng với chủ, th́ chẳng khác nào, ép cho tớ

làm trái phận sự. Ít lâu rồi tớ không vâng mạng chủ, ấy mới gọi là tớ

phản tâm, mà mang chữ tớ vô đạo.

         Đó là em luận sơ điều vô đạo của người, mà làm ra cho hư hoại

cả nước cả dân. Tuy về nhân đạo, ai ai cũng cho là thế t́nh đời, nhưng

cũng có ảnh hưởng hiệp về thiên đạo. Nên phận làm người muốn cho tṛn,

phải biết mượn đời dồi đạo, lấy đạo diều đời, cả hai nương nhau mà đi

cho có cập mới đặng.

         Bởi cớ cho nên, của Trời-Đất có rồi, th́ hóa sanh ra các vật

trước, chừng sanh ra loài người, th́ đấng Tạo Đoan phải khai đạo, mà

diều dẫn cả nhơn vật, tức là con cái của Ngài cả thảy.

         Khi mang lốt phàm vào rồi, th́ chẳng khác nào kẻ mù tối; lớn

khôn lên, vừa đủ trí hóa, trước mắt duy có thấy điều tranh danh đoạt

lợi, vật quí phẩm cao, rất phù hạp với thường t́nh, áp nhau giành giựt

cho đến giết lẫn nhau, đành quên phức cái nhơn phẩm của ḿnh, là một

chủ khách, đến đây đặng bồi đáp sự trả vay cho nhau. Rốt cái đời của

người, thế cũng chẳng quá trăm năm; nào khác giấc chiêm bao; nghèo

cũng thế mà sang cũng thế, buỗi chung qui cứ nắm hai tay không, cao

dường bao, thấp cũng dường bao. Linh hồn cư& đến ṭa phán xét, cân tội

với phước mà định đoạt; hoặc phải chịu luân hồi chuyển kiếp, hoặc

hưởng sự an nhàn vui vẻ thiêng liêng. Té ra cái giàu sang của ta, đă

làm quấy nơi thế trần nầy mà có ra, chẳng hề theo mà buộc tội cho ta,

lại c̣n đống xác trơ trơ, dẩu cho ai gẫm cũng như ai; vùi nơi nấm đất;

dầu tốt dầu không, lâu rồi cũng ra đám mồ hoan cỏ lạnh, nằm nơi đồng

trống sương gieo, thỏ lặn ác tà, đố ai tránh khỏi. Thế cũng chẳng nên

giành giựt mà chi, rồi phải vay thêm cho vun đống, lẫn kẻ nghèo hèn,

phải ra thân đói lạnh, làm cho trái với tạo hóa là một đấng Từ-bi, buổi

nầy là cùng tận, mà hăy c̣n lo phương cứu thế.

         V́ thương nhân loại, nên từ xưa những nay, mỗi khi trong nước

nào, v́ sự hiếp lẫn nhau mà khởi loạn, th́ chính ḿnh Ngài đến mà khai

đạo, hoặc sai các Tiên-Phật thai phàm mà mở các tôn giáo, hầu làm cho

yên tịnh, nhưng cũng chưa hề thấy đặng sự ḥa b́nh cho sanh chúng giờ

phút nào cả.

         Ấy vậy Đạo, nghĩa là con đường ngay thẳng (la vérité) của Tạo

hóa khai ra, cho các chơn linh đă mang xác phàm nầy, noi theo sự chơn

thật, hiền lành mà thủ cái vai tuồng của ta, đă lảnh chịu trướcmặt

Ngài, mà đến trong cơi dinh hoàn nầy; làm xong phận sự rồi, buổi chung

qui mới có thể noi theo nấc thang cao hơn, cũng trong con đường ấy, mà

hội diện với Ngài, nhưng cũng tùy theo việc làm nặng nhẹ, phải chăng

nơi đây, mới sắp theo đẳng cấp: Phật, Tiên, Thánh, Thần, mà thọ ban

trong khi tới trước mặt Ngài mà phục mạng. Ấy là tôn chỉ của các Đạo,

đă khai ra từ thỉ chí chung, đặng diều dẫn sanh linh.

         C̣n những trang đă lảnh mạng trời đến đây, tuy cũng làm tṛn

phận sự, nhưng có gieo ra những đều phải vay vay trả trả, chừng buổi

lâm chung so tội phước mà định, rồi tùy đẳng cấp nơi trần nầy, mà luân

hồi trở lại, phước nhiều th́ làm quan, làm giàu; ít phước th́ lảnh bực

thường dân, phải chịu cay đắng, mà trả cho nhau cho đến lúc xong, rồi

cũgn phải tu tâm dưỡng tánh, mới trông thoát khỏi nơi ṿng chuyển

kiếp. lại những kẻ đă đến đây, làm trái nhân phẩm, th́ c̣n nói chi.

Buổi thát cũng đến ṭa phán xét mà chịu xử đoán, rốt rồi th́ lộn trở

xuống, mà chuyển ra cầm thú, hoặc phải mất cả chơn linh, mà biến sanh

côn trùng; thảo mộc, rồi ra công tu luyện ngàn năm, may mà đắc quả,

mới trông lên tới bậc người. Là việc công b́nh của Trời-Đất đă phân

định, ấy mới rỏ Tạo-hóa là một đấng cầm cân thiêng liêng.

        Cho nên em nói rằng : Đạo vẫn thiệt nhiệm mầu cao xa khó giải

là vậy đó.

         Chồng._ Tuy là em nói vậy, chớ qua chẳng hề tin chút nào, v́

là đều không thấy hiển nhiên, bây giờ sống ở đây ăn theo đây, làm theo

đây, biết kịp người hay chưa, huống chi phải tính việc cao xa, là đều

hư thiệt không ắt, mà qua vẫn thấy họ bày điều mộng mị như: Các Đạo

đều thờ, hoặc h́nh ảnh Phật-Tiên-Thánh, hay là viết chữ, c̣n Đạo

Cao-Đài, sao lại thờ có một con mắt là ư chi vậy?

        Vợ._ Anh hỏi th́ em nói ngay, nhưng sự biết của em rất hẹp

ḥi, v́ nghe mấy ổng thuyết đạo, bổn đạo đến nghe th́ đông, làm cho em

phận gái, duy có đứng xa xa phía ngoài, nghe lóm mà thôi; vậy để em

luận sơ cho anh nghe:

         Con mắt ấy, là của đấng Tạo-hóa, nên gọi là Thiên-nhăn. V́

Ngài không có h́nh ảnh chi, đến tại thế cho ta thấy; nên phải tựa con

mắt ra mà thờ, ảnh hưởng chỉ về; Ngài là Đấng Chúa cả Càn-khôn thế

giái, tức là mắt ngài soi khắp mọi nơi, nên thế t́nh hằng ví

câu:"Hoàng thiên hữu nhăn" nghĩa là Trời có mắt là vậy đó. Nếu ta muốn

thờ Ngài, mà ta vẫn chẳng biết tướng diện của Ngài ra thế nào, th́

không lẽ ta tượng h́nh ra là Annam, Tây, Cao-mên, hay là theo một sắc

dân nào khác nơi thế nầy, th́ sao cho nhằm lư.

         Em nhớ mấy câu Thánh-ngôn của Đức Cao-Đài Thượng-đế chỉ phán

về thiên-nhăn, cho các môn đệ Ngài, trong buổi Đại-Đạo Tam kỳ mới khai

như vầy:

                              Nhăn thị chủ tâm,

                              Lưỡng quan chủ tể

                              Quang thị thần,

                              Thần thị Thiên,

                              Thiên giả ngả giả.

          Mấy câu thánh ngôn nầy nghĩa lư rất sâu xa, sức phàm khó

giải cho thấu cái rộng minh mông của câu văn, nhưng theo phận của em,

thiếu học lại trí thức ít oi, nên luận sơ như vầy:

          Thiên-nhăn nghĩa là Mắt Trời.

          Mà Mắt Trời lại thông đồng vớimắt của ḿnh, cũng nên gọi là

"Thần-Lương-Tâm" (Conscience).

          Nên mỗi mỗi việc chi, ḿnh muốn thi hành, tất nhiên trước

hết ḿnh phải gọi Thần-Lương-Tâm mà cậy nhũ, chỉ giáo đều hư thiệt, tà

chánh thể nào, rồi ḿnh mới định: làm hay là bỏ. Thoảng có điều chi,

ḿnh gọi là không tốt, không hạp với thế t́nh đời,không đoan chánh,

th́ ḿnh c̣n dụ dự, chưa dám thi hành, là v́ ḿnh tính: nếu làm cho ra

cái h́nh, theo trí của ḿnh độ, th́ sợ e mắt ḿnh xem không hạp mà hễ

mắt ḿnh xem không hạp th́ lại làm cho tâm tánh ḿnh áy náy. Đó là bị

Thần-Lương-Tâm cản trở rầy la; hể Thần-Lương-Tâm quỡ trách tất nhiên

là Trời quở vậy.

          Ấy vậy, mọi việc chi của ta đă tính nơi tâm, dầu hư dầu

thiệt, th́ Thần-Lương-Tâm đều hiểu biết,mà chỉ dẫn cho ta rỏ điều tà

lẽ cháng; nếu Thần-Lương-Tâm hiểu th́ tấc nhiên đấng Tạo-hóa đă biết

rơ hết. Nên chi tâm ḿnh lay động th́ Ngài đă thấu rồi. Bởi cớ, nên

phận làm người phải biết rằng, mọi việc chi của ta làm lén lút một

ḿnh, dầu lớn dầu nhỏ, cũng vậy, là duy có giấu giếm, chớ chẳng hề khi

nào khuất mắt trời và các đấng thiêng liêng cho đặng. Nếu Tạo-hóa

riêng để cho ta giấu đặng Ngài, th́ c̣n chi là mầu nhiệm của trời đất.

V́ vậy mà có câu:"Thiên thiên giả giả" chỉ là: hễ ta thấy, th́ tấc

nhiên trời cũng thấy vậy, có thể thông đồng với nhau.

          Thí dụ theo trí ngu xuẩn của em tưởng như;

          Một đứa ăn trộm kia khi đă để ư, có một nhaé nào để cho nó

đột nhập, th́ trước hết nó gạn hỏi Thần-Lương-Tâm coi có thế lấy của

người đặng chăng? Ấy là điều tà vạy, th́ thần-lương-tâm cũng nói với

nó rằng: không đặng! lạigiải cho nó biết : nếu nó khoét vách, họ hay

đặng la lên, ắt có kẻ đến bắt nó. Nghe đến đó, nó hết hồn, rồi dụ dự,

tính tới tính lui, trong lúc dùng thẵng ấy, làm cho nó bối rối, lại

nếu sự ham muốn quá lẽ của nó có hơi sấn sướt th́ Thần-Lương-Tâm vẻ

cái cảnh trạng sẽ tới cho nó, hoặc phải bị bắt, giải đilối nầy, chổ

nọ, hoặc bị tù, người hành hà thân nó, làm cho nó bỏ vợ con nó đói

khát, chừng ấy nó hoảng hốt mà xuất hạng. Ấy là đấng Tạo-hóa rầy quở

nó. Cũng có nhiều khi nó vưng theo lời ThẦn-Lương-Tâm mà bỏ qua, không

làm việc sái ấy.

          C̣n nếu nó tính sước mà làm, là bởi tánh chất tà vạy, tuy

thần lươngtâm chỉ dẫn cho nó biết là sái, mà v́ nó muốn quá rồi làm

bậy, chớ vẫn trong ḷng sợ sệt luôn, v́ bị rầy hoài cho đến cùng. Tỷ

như khi nó đương hành động cái sái ấy, th́ Thần-Lương-Tâm hằng nhắc

chừng từ cái quấy của nó đương hành động, làm cho nó hồi hộp, cho đến

khi nó đem đồ gian ấy về dọc đường gặp người hoặc thoạt nghe nhánh cây

rớt, th́ cũng làm cho nó dựt ḿnh mà hoảng hốt, lúc bán đồ cũng vậy,

thậm chí cho đến nó thấy món nào, là đồ nó trộm của người c̣n trước

mắt nó, chẳng khác chi nó c̣n bày đồ gian trướcmắt Thần-Lương-tâm, th́

nó cũng bị quở mà bức rức hoài.

         Ấy vậy mọi việc chi trong thế gian nầy, đều có ảnh hưởng theo

đo& cả, chẳng kể là việc nhỏ hay lớn. Đây là một điều ứng chứng của

mỗi người hằng thấy; việc nào của ta làm phải làm, th́ Thần-Lương-Tâm

khen, mà làm cho ta vui ḷng hớn hở, c̣n đều chi của ta làm sái,

ThẦn-Lương-Tâm quở rầy, lại làm cho trong ḷng ta xốn xan là như thế.

         Trong Đại-Đạo Tam-Kỳ thờ "Thiên-Nhăn" là chủ ư đó; mà cu'ng

nơi đo& là nguồn cội của "Đạo" tất là một điều huyền bí sâu xa, để cho

bậc nhơn phàm kiếm hiểu mỗi tứ riêng, tùy theo sự học thức cao thấp,

hầu răn lấy ḿnh mà giữ cho trọn phận. Huống chi trước Chúa Giáng

Sanh; miền Âu-Châu cũng có thờ con Mắt, gọi là "L'oeil du Maitre" lại

có những sách vở của nhiều bậc Hiền-Triết xưa luận về Thiên-NHăn, c̣n

để lại ràng ràng mà anh không để ư tiềm biết.

 CHUNG