Phu Thê Yếu Luận [ Đại Đạo Truy Nguyên ] quyển thứ nhứt |
* Huệ Chương |
Cốt chỉ quyển sách này để trực luận về Đại-Đạo Tam-Kỳ. |
Lời Tựa |
Tuy bề học thức của tôi vẫn c̣n hẹp ḥi, song hằng để tâm xem xét trong đều hư thiệt của đời, lại hằng thấy nhiều bậc Văn-chương, thường muốn kích bát một việc chi trong xả hội, lại chẳng hề để ḷng t́m biết cho tột lư; nên hễ luận đến th́ không rơ ngọn nguồn. Thành ra, v́ ghét lẫn một vài người trong đấy, mà làm chinh ḷng cả công chúng; mà cũng làm hư danh của ḿnh trong buổi kết cuộc. Nếu việc của người thành tựu sau xa, chừng ấy dầu có ăn năn, cũng đă muộn: té ra cái tư tuởng chẳng hay của ḿnh, luốn để cho đoàn hậu tấn, luận biện đời đời kiếp kiếp. Cũng như, xưa kia Đức-Chúa JÉSUS-CHRIST giáng sanh khai THÁNH-GIÁO; cả dân sự miền Âu, bởi chẳng hiểu là điều yếu trọng về sau, cho đến nổi một vị trong 12 môn đệ của ngài là Juda, v́ ḷng tham lam, đành bán ngài cho quân Jiu-Giêu đem ra hạ sát. Khi hối ngộ, biết rằng sự lỗi, Juda tự xữ lấy ḿnh nhưng chưa đủ đền tội. Đến buổi chung cuộc thiên hạ rơ thấu rằng Đạo chơn thánh rồi, th́ trong ḷng hằng ghi nhớ, Juda là kẻ bất lương; cho đến ngày nay đă gần hai ngàn năm, mà danh xấu vẫn c̣n lưu truyền, hể nhắc đến tên, th́ người phải nhăn mặt. Lại buổi nọ, Đức KHỔNG-PHU-TỬ, là một vị xuất thánh miền Á-Đông, truyền bá Nho-Giáo, nhưng rủi, gặp lối chưa phục đặng ḷng của sanh linh, làm cho ngài chịu nhiều nơi khổ tân; đến đâu cũng bị nhà Vua xô đuổi. Cả mấy nước Lỗ, Vệ, Trần tuyệt lương ngài. Rốt cuộc rồi dân sanh thức giấc biết đặng Tôn-chỉ Đạo của ngài là cao thượng, th́ ngài cũng được hoan nghinh. Bởi cớ mà ngày nay, hể nhắc đến ngài, th́ thoạt nhớlại mấy nước xưa không biết dụng hiền. Cái danh bất luật lại rơi truyền chẳng dứt. Đó là hai sự tích, vẫn c̣n để treo gương, cho các nhà Văn-sĩ đời nay, soi lấy mà tự xét phận ḿnh. Ấy là việc xưa, c̣n hiện nay, có mấy cuốn sách, tôi mới đọc rồi đây, thấy người đem một nền Đạo của nhà Nam, từ đă bốn ngàn năm nay, mới hầu gặp đặng, mà luận việc tà chánh, nhưng không hiểu: sao là tà, sao là chánh: th́ đều sơ sót ấy, nói chẳng cùng. V́ vậy mà tôi để hết ḷng nghiên cứu, may thấu đặng chút ít căn cội của Đại-Đạo Tam-Kỳ; nên đem nêu lên quyển sách nầy, hầu hiến cho chư quí vị Độc-giả tường lảm, rồi mặc t́nh luận biện: chớ tôi vốn là người chẳng cang dự với Tôn-giáo nào, nhưng vẫn biết thảy đều chơn chánh. Nếu có việc chi lầm lạc: ấy là xuất ư tâm chí riêng, của một ít người tham danh chác lợi, đă gây ra: chớ Tôn-chỉ của Đạo nào, cũng đều dạy những sự hiền lành ngay thật cả. Saigon, le 15 Septembre 1929 HU CHƯƠNG
Đại-Đạo Truy-Nguyên **** Tôi vẫn sanh trưởng nơi Tĩnh thành Bếntre, biệt danh là Huệ-Chương, theo ông thân tôi, vốn người giúp việc hăng buôn, chuyên nghề rèn tập theo lối văn-chương Âu, từ ấu chí trưởng. Cả bạn tác, học một trường với tôi, th́ tôi duy có gần gũi, M.Đức, vốn con nhà Cao-Quỳnh, lại là người có tâm chí, rất hạp với tôi. Từ buổi ra trường đến nay, tuy mỗi đứa, v́ ràng buộc theo phận sự gia đ́nh riêng, song cũng hằng tới lui thăm viếng, và lo lắng cho nhau, chẳng khác t́nh ruột thịt. Một ngày kia, tôi vẫn nghe thiên hạ kích bát về ĐI-ĐO TAM-KỲ, lại có tên ông thân, và chú ruột của ảnh, th́ tôi lấy làm chưng hững. Tuy là tôi hay đến nhà chơi với ảnh thường cũng hay thấy mấy ông lớn, hiệp nhau bàn luận việc Đạo; nhưng v́ tánh tôi c̣n ham chơi, nên không hề để ư đến. Nay nghe vậy, tôi lật đật đến hỏi thăm ảnh cho rơ. Vừa gặp nhau, tôi chưa đặng cạn hỏi; th́ ảnh đă vổ vai tôi mà nói rằng: "Hơi nào mà anh nghe thiên hạ! Họ có hiểu cái nguồn cội Của ĐI-ĐO là nơi nào mà ra đâu; bị họ luống tưởng, mấy ổng bày ra mà gạt chúng. Anh nghĩ coi, như có gạt gẫm, th́ năm ba chục người, cũng c̣n có thể nói đến chuyện lầm lạc, lẽ đâu trót triệu nhân sanh như vậy, lại trong số triệu ấy, cũng hiếm người phẩm vị cao, trí thức nhiều mà cũng mắc kế mấy ổng nữa sao! Để tôi thuật sơ, đầu đuôi gốc ngọn lại cha anh nghe, rồi cứ suy nghĩ riêng lấy, mà kiếm hiểu. Anh em ḿnh, vẫn ư kiến tương đồng, kết bạn với nhau, trót mươi năm, t́nh như máu thịt, thường hay bàn luận; khi th́ về học thức, mà cũng có lối, nói đến t́nh đời, cho đến việc nhà của nhau, cũng đều thấu hết. Anh dư biết, tánh t́nh của tôi; tuy hay vui chơi, theo cuộc hí trường, song cũng hằng để ư, kiếm cho hiểu biết, luân thường Đạo lư. Tôi ḍm quanh theo cô bác lối xóm giềng, hằng thấy mỗi nhà đều chưng dọn bàn thờ; việc đẹp chăng,là tùy gia vô hữu, nhưng cũng có lập ra luôn, hoặc thờ ông bà, hay là cha mẹ. Về nhà, thấy ông thân tôi chẳng hề để ư đến đó, tôi hỏi ổng, ổng trả lời rằng: "Thầy, nay tuổi đă bốn mươi ngoài, cũng hằng t́m ṭi cho biết những điều ấy, nhưng chưa hề thấy việc nào là ắt. Nếu sự chi, mà Thầy chưa rơ thấu, th́ thà là đừng làm, c̣n hay hơn laé bắt chước người mà không hiểu chi cả. Thầy duy tưởng rằng, có một Đấng Tạo-Hóa Càn-Khôn, nhưng chẳng hề thấy h́nh ảnh đặng, th́ cung kỉnh ngài mà thôi, c̣n nhưng việc theo thế t́nh hoặc thờ cha kính mẹ, th́ nơi ḷng, dầu cho mất c̣n cũng vậy. Mỗi khi cúng cơm cho ông bà, là buộc ư Thầy, làm theo cổ lệ, nếu không ngơ, lại buồn ḷng; c̣n bày biện bàn thờ như người, th́ Thầy nghĩ ra, một việc làm không ắt, thế cũng không phí tổn mà chi; miễng bổn phận người, làm sao cho khỏi trái lương tâm ḿnh, là hơn hết". Nghe ông thân tôi nói vậy, th́ đă biết ông không tin ngưỡn chi hết, nhưng ông cũng hằng giữ phận làm người, th́ đă đành: th́ tôi lại cắt cớ, hỏi chú ruột tôi là ông Cao-quỳnh-Cư, té ra hai ông như một. Thậm chí đến đổi tôi tức ḿnh, hỏi cô bác, những nhà có thờ phượng, th́ không một ai, trả lời nào, cho vừa lổ tai tôi cả. Một ngày kia, lối hạ tuần tháng Juillet 1925, nhằm đêm thứ sáu, thôi thấy nào là chú tư tôi, chú tám tôi, là M.Phạm-Công-Tắc, anh con nhà bác họ của tôi là M. Cao-Hoài-Sang, và vài người bạn nữa, đến mời ông thân tôi đi chơi. Tôi hỏi M.Sang, cho biết mấy ổng đi đâu, th́ ảnh lại nói với tôi rằng : _ Đi sai bàn. _ Sai bàn là chi? Là cầu các Linh-hồn về nói chuyện chơi. Nghe ảnh nói vậy, tôi lấy làm lạ, liền nom theo mấy ổng,đặng coi làm thế nào cho biết. Đoạn mấy ổng, đều kêu xe kéo, vô nhà anh Cao-Hoài-Sang; rồi vầy nhau, ngồi xung quanh một cái bàn tṛn ba chưng, để nơi trước hàng ba, lại có chưng b́nh bông tươi tốt, và đốt nhan, sắp đặt trên một cái bàn nhỏ, để dựa vách kế đó. Tôi cũng ngồi kề bên ông thân tôi, chừng mấy ổng biểu: "Lẵng lặng định thần" th́ mỗi người đều để hai tay, úp lên mặt bàn, tôi cứ việc làm theo. Giây lâu, tôi thấy bàn nghiên qua bên chú tư tôi, chú lại rầy chú tám Tắc, mà biểu đừng xô, cứ ngồi cho tịnh. Bàn lại ngả qua phía ông thân tôi, ông lại rầy nữa. Cách một chập, coi bộ mấy ông mỏi tay, nên thảy đều tảng ra nghỉ hết. Tôi có ư coi, trong mấy ổng, chưa ai thạo việc ấy cả, vié thấy căi lẫy nhau hoài; kẻ nói vầy người luận khác, phân phân bất nhứt. Khi ấy, anh Cao-Hoài-Sang nói với mấy ổng rằng; "Ḿnh cứ tịnh tâm, ngồi yêm điềm, chừng nào có vong nhập, th́ chắc là họ gơ chơn bàn, nghe cắc cắc chớ ǵ". Nghe đến đó, tôi có hơi dùng ḿnh, v́ tánh tôi nhác. Đến khi vầy nhau lại nữa, chú tư tôi ngồi xếp bằng trên ghế, tỏ ư rằng sợ hồn ma vào gơ bàn, mà đụng cẳng, nên cả thảy đều ru&t chơn lên, kẻ chồm hổm, người xếp bằng, té ra mấy ổng, cũng không dạn ǵ cho mấy. Lúc ấy đă khuya, coi ông nào cũng mệt, phần th́ muổi chích chơn, hể tḥ tay xuống găy th́ lại động, làm cho cái bàn không yên tịnh, lớp lại buồn ngủ. Chú tư tôi lại suy nghĩ, rồi luận rằng: Thế khi, tại chúng ta để trong nhà, nên các hồn ma không dám vào: vậy khiêng bàn ra ngoài Trời trống trải, họa may họ mới nhập đặng. Đoạn mấy ổng hè huội, áp nhau khiêng bàn ra sân. Ngồi một hồi lâu, bàn cũng cứ dở lên để xuống, làm cho mấy ổng rầy nhau, rồi cười hoài; gặp lúc khuya, trời tối muổi lại cắn hơn nữa, mấy ổng chịu đà hết nỗi, mới đành dẹp nghỉ, nhưng hẹn tối mai, sẽ hiệp nhau, làm cho hết ư. Ai nấy đều vui chịu, liền từ giă nhau ra về. Qua đến mai, gặp nhằm thứ bảy, lối chín giờ, thảy đều tựu đến đủ mặt, cũng sửa soạn như bửa trước, rồi vầy nhau lại ngồi chung quanh, để tay úp lên mặt bàn nhưng nay, chú tư tôi lại dặn, phải sè bàn tay ra, hai ngón tay cái của mỗi người đều đâu đầu lại rồi ngón tay út, của người khác, làm cho có thế, các bàn tay liên nhau, trọn cái ṿng bàn. Mấy ổng nghe theo. Tịnh một chập, bàn dở lên cao, ngả vào góc tường, rũi cho chú tám tôi, ngồi phía trong kẹt, làm cho chú tưởng rằng, anh Cao-Hoài-Sang, đương ngồi ngang mặt, cố ư muốn cợt chơi, nên chú la um sùm rằng: "Sang! Sang! Đừng phá mầy, chơi giống ǵ kỳ quá, mắc kẹt tao sao mậy! Ráng ngồi tử tế coi mà!" Ai nấy thấy vậy, đều cười rộ lên, mặt bàn nghiên lại như cũ, chú tư tôi liền năn nỉ với mấy ổng, xin đừng giỡn, để ư rán làm cho tận tâm, coi thế nào cho biết. Khi nghe chú tư tôi nói dứt lời, th́ thảy đều ngồi lẵng lặng. Chú tư tôi thường hay có tánh giả ngộ, hể nghe bàn cụt kịch, lại trợn mắt, ngó mấy ông kia; tôi ḍm thấy, ai ai cũng sợ cả; lại áp nhau cười rộ lên nữa. Làm như vậy, đă trót vài giờ, mà bàn cũng cứ dỡ lên để xuống măi; mà hễ thấy vậy, th́ mấy ổng lại rầy nhau, tưởng rằng, tại người xô mà thôi. Chừng tịnh lần nầy, cả thảy ngồi yêm điềm; thoạt nhiên bàn dở lên, gơ lia gơ lịa. Mấy ổng cũng cho là nội bọn phá, bèn hỏi thăm nhau. Ai nấy đều tơ rằng, cả thảy đều để thật ḷng, mà thử cho hết sức, nên không xô đẩy chi; ấy là bàn diêu động tự nhiên. Khi đó, người th́ nói tê tay, kẻ lại nghe rần điển. Trong cơn mấy ổng hỏi nhau, bàn dứt gơ, nhưng cũng c̣n linh chinh, dường như có sự sống vậy. Chừng nghi rằng, có vong nhập, thảy đều kinh tâm; mấy ổng lụi đụi, không biết phương chi, mà thông đồng với vong đặng. Chú tư tôi liền dặn mấy ổng để như cũ, đừng ai lấy tay ra khỏi bàn, mà làm xao động e v́ vong xuất ngoại. Dứt lời, chú tư tôi lật đật nói với vong rằng: Xin khoan đi, để cho hỏi ít lời. Bây giờ chưa kiếm đặng thế nào cho hiểu nhau, th́ duy cứ, gơ hai nghĩa là: Ừ chịu, có hoặc phải (Oui), c̣n gơ một là: Không, hay là chẳng phải (Non). Vong tiếp gơ hai: tỏ rằng chịu theo lời dặn. Đoạn chú tư tôi liền ngụ ư, rồi nói với vong như vầy: Ta hiểu theo đây, th́ có thể nói chuyện với nhau tiện hơn. Nếu tôi hỏi chi, muốn trả lời lại cứ tùy theo vần Alphabet quốc ngữ mà gơ, mỗi chữ mỗi gơ, đến chữ nào dùng th́ ngưng lại, nghĩa là lấy chữ chót; rồi bắt đầu trở lại mà nối chữ khác, xong rồi sẽ ráp lại mà đọc, giống như điệu giây thép vậy. Vong liền gơ hai (Ừ chịu). Hiểu nhau rồi,bàn gơ, chú tư tôi khởi đọc. Nhưng sự chi cũng vậy, lúc đầu, sao cũng lộn xộn năm bảy phen đọc cho đến hết hai mươi mấy chữ vần, mà cũng c̣n gơ măi. Tức ḿnh, chú tư tôi cắt nghĩa lại một lần nữa. Thật lấy làm tội nghiệp cho vong quá, lại cũng thương cho mấy ổng, v́ muốn thấu đáo, nên ráng chịu khó cho đến cùng. May sao lối mỏn hơi rồi, chú tư tôi đọc từ a ă â b c d đ ........ cho tới chữ L th́ dứt gơ. Chú tư tôi dặn M.Cao-hoài-Sang nhớ chữ ấy, đủ sẽ ráp lại. Đoạn bàn tiếp gơ quận thứ nh́. Chú tư tôi đọc a ă â b c d đ ......... cho đến chữ Ư, bàn ngưng lại rồi cũng cứ nối điệu theo như trước, cho đến khi ráp đặng ba chữ:"Lượng-Cao-Quỳnh" Khi tiếp đặng mấy chữ ấy rồi, th́ mấy ổng hớn hở vui cười. Dứt tiếng, chú tư tôi suy nghĩ rồi nói rằng:"Như phải là Cao-quỳnh-Lượng, th́ chắc biết mấy người ngồi đây; vậy cứ nói tên mỗi người, coi có trúng chăng?" Vừa dứt lời bàn gơ, chừng ráp nguyên chữ th́ thành rr tên: Diêu, Cư, Tắc, Sang, Đức, Thân, Nguyên, thảy đều cười rộ lên, c̣n cái bàn th́ hỏng lên một chưng, lắc qua lắc lại, dường như cũng cười theo vậy; Khi ấy ông thân tôi tiếp hỏi Lượng rằng: _ Con có hầu ông nội chăng? _ Có. _ Mời ông nội đến đây, tiện chăng? _ Đặng. Dứt lời th́ bàn dở lên, rồi để xuống không c̣n diêu động, như khi năy nữa. Chú tám tôi nói rằng:"Bộ khi nó đi rồi". Nghe vậy mấy ổng, đều dan ra nghỉ hết. Chừng ấy tôi có ư coi, th́ thấy ông nào ông nấy, cũng lấy làm lạ, mà nhứt là ông thân tôi, với chú tư tôi, v́ từ ấu chí trưởng, hai người không tin chi hết, cho kiếp chết là mất rồi, chẳng tin rằng có hồn. Nay lại thấy đều lạ kỳ như vậy, th́ hai ổng ngồi nh́n nhau, t́nh h́nh như trời đă hé cửa cho mấy ổng ḍm, thấy đặng sự bí mật vậy. Cách nửa giờ, vầy nhau ngồi, để tay lên, cũng tịnh như trước; kỳ này mấy ổng có màu kiên dè, không dám cười giỡn nữa. Đoạn bàn gơ. Chú tư tôi tiếp đặng chữ, ráp lại như vầy : "CAO-QUỲNH-TUÂN" Ấy là tên của ông nội tôi, cả thảy đều đứng dậy xá, rồi ngồi xuống. Ông thân tôi hỏi sơ, ít đều đă qua rồi, kế chú tư tôi tiếp nói rằng:"V́ buổi thầy quá văng, anh em con vẫn c̣n nhỏ dại, cho đến đổi anh của con đă trộng, c̣n không nhớ đặng h́nh ảnh của thầy, huống chi là con c̣n nhỏ quá, duy buổi lớn khôn nghe người truyền ngôn lại, cái hạnh đức của thầy mà thôi; nếu có thể tiện, xin thầy dùng dịp nầy, cho anh em con, một bài thi tự thuật, hầu để rọi truyền ngày sau, cho con cháu thờ làm kỷ niệm. Ông nội tôi chịu cho, liền tiếp đánh ra bài thơ như vầy: Ly trần tuổi đă quá năm mươi Mi mới vừa nên ước đặng mười, Tổng mến lời khuyên bền mộ chép, T́nh thương câu dặn gắn tâm đời. Bên màng đ̣i lúc trêu hồn phách, Cơi thọ nhiều phen đặng thảnh thơi, Xót nỗi vợ hiền c̣n lụm cụm, Gặp nhau nhắn nhủ một đôi lời. Khi làm đến câu chuyễn, th́ cả thảy đều nao ḷng, rưng rưng nước mắt; chừng qua câu kết, th́ ông thân tôi, chú tư tôi, và chú tám Tắc, vùng khóc lớn lên một lượt, c̣n mấy ông kia với anh Cao-Hoài-Sang thấy vậy cũng mủi ḷng khóc theo. Lúc đó đâu cũng hai giờ khuya, lối xóm nghe khóc rùm lên, vài nhà lân cận đến ḍm, thấy việc kỳ quái quá, th́ họ đứng coi một hồi, nhưng không hiểu chi họ đều lui về nhà ngũ hết. Dứt bài rồi th́ ông nội tôi tiếp mấy chữ:"Thầy xin kiếu" đoạn bàn dỡ lên cao, rồi để xuống nhẹ hễu, không c̣n hơi động địa, như khi trước nữa. Mấy ổng nói:"đi rồi, đi rồi". Khi ấy mấy ổng xúm nhau, đem vô đèn chép mỗi người một bài, coi đi đọc lại rồi trầm trồ khen măi. Thấy vậy tôi cũng để chút ḷng tin, song chưa hiểu rơ cái huyền bí ấy là thế nào. C̣n ông thân tôi, chú tư tôi cùng mấy ổng vầy nhau,bàn luận truy kiếm, cho biết v́ đâu mà hóa ra chuyện lạ ấy, tôi có ư coi, ông nào cũng ngơ ngơ ngáo ngáo, chớ t́m không ra mối. Ai nấy đều lui về nghỉ, duy có ông thân tôi chẳng chịu về nhà, ổng theo chú tư tôi, mà thức luôn trót đêm, cứ đọc đi đọc lại bài thi ấy hoài, rồi bàn bàn luận luận, suốt luôn cả ngày chúa nhựt nữa; ngồi đâu, cũng nói có bao nhiêu đó mà thôi, thặm chí cho đến buổi cơm, mà ổng cũng ở luôn, mà dùng với chú tư tôi. Hai ông ngồi phân phân với nhau, cho đến mệt lũi rồi nằm dài trên ván, mà cũng c̣n nói nói, riết cho đến khi ngủ ṃn, hồi nào tôi không hay, chừng ngó lại thấy đồng hồ gần bốn giờ xế chiều, tôi mới về nhà mà nghỉ. Lật bật, kế bảy giờ tối, ông thân tôi về kêu tôi dậy, hối dọn cơm ăn, kẻ trước người sau, lối chín giờ rưởi thảy đều đủ mặt; rồi th́ cùng vầy nhau lại xung quanh cái bàn, đốt nhan lên. Đêm nay coi ṃi, mấy ổng sữa soạn đoan trang hơn bữa trước lắm. Tôi cũng bước lại ngồi kề bên ông thân tôi. Cách chẳng bao lâu, bàn dở lên đánh chữ, ráp vần lại như vầy: "Thát v́ t́nh" nghe đến đó, thảy đều rỡn ốc, chú tư tôi bèn hỏi vong ấy tên chi? Đàn ông hay đàn bà? Trả lời rằng: "Đoàn-ngọc-Quế con gái". Tên họ đều trùng, mà chữ lót cũng giống tên họ của một người bạn thiết của ông thân tôi, đương ngồi kề bên chú tám Tắc đó. Mấy ổng đều ngó M.Quế cười rộ lên. Đoạn chú tư tôi nói với vong ấy, xin một bài thi tự thuật. Vong chịu,liền khỡi đánh như vầy: Nổi ḿnh tâm sự tỏ cùng ai, Mạng bạc c̣n xuân uổng sắc tài. Những ngỡ trao duyên vào ngọc các, Nào dè phũi nợ xuống tuyền đài. Dưỡng sinh cam lỗi t́nh sông núi, Tơ tóc thôi rồi nghĩa trước mai. Dồn dập tương tư hoằng một gánh, Nổi ḿnh tâm sự tỏ cùng ai. Kư tên: ĐOÀN-NGỌC-QUẾ Xong bài thi rồi, th́ mấy ổng trầm trồ, người cho rằng, câu văn thanh tao, kẻ nói trạng luận đối rất chỉnh; nhưng v́ nghi cho nàng ấy dối tên, nên chú tư tôi để lời mời nàng, năng đến chuyện vản chơi cho thường, hầu hỏi cho biết rơ căn cội, nàng khứng chịu; từ ấy, mỗi đêm đều qui tụ nơi nhà anh Cao-Hoài-Sang. Trót tuần lễ th́ ông thân của anh Cao-Hoài-Sang về lúc th́ chú ách Đồng, là anh ruột của chu& tám tôi, về mà chuyện vản. Mấy ổng hỏi nhiều việc đă qua rồi, các vong cũng đều trả lời trúng hết; nhưng tôi ư mấy ổng, chưa có ḷng tin cho lắm; cả thảy đều cho là một việc chơi cho tiêu khiển, nên mỗi đêm mấy ổng đều có tựu nhau, vui chơi bao nhiêu đó thôi. Lâu ngày, v́ thức quá mà mỏn lần hồi, rốt lại, c̣n có sáu người là: ông thân tôi, chú tư Cư, chú tám Tắc, anh Cao-hoài-Sang, Nguyễn-Tải-Thân và tôi mà thôi. Một buổi tối thứ bảy kia, nhằm tối thượng tuần tháng Aout 1925, ba ổng hiệp nhau chơi, c̣n ông thân tôi, v́ mắc việc nên vắng mặt; c̣n tôi với em tôi, th́ cứ theo chú tư tôi. Bữa ấy, có cô Đoàn-Ngọc-Quế về bàn, đàm luận một hồi, rồi ba ổng xin kết anh em với cô. Cô bằng ḷng, bèn kỉnh: Chú tư tôi là Trưởng ca, Chú tám Tắc, Nhị ca Anh Cao-Hoài-Sang, Tam ca Phần cô, th́ Tứ muội, C̣n hai anh em tôi, cô kêu bằng em cả. Đoạn cùng nhau tṛ chuyện, lần hồi chú tư tôi, v́ nghi cô trá tên, nên năn nĩ hỏi cô cho đến cùng. Cô liệu khó giấu nên tỏ thiệt là: V.T.L. Chú tôi hỏi thăm mồ mả, cô cũng chỉ rơ. Rạng ngày, ba ông dẫn nhau đi t́m đặng, nhà mồ của cô, rất nên đẹp đẻ, gần nơi Phú-Thọ, rỏ ràng có tên tuổi cô, đề trên mộ bia. Khi kiếm được rồi,mấy ổng mừng rỡ chẳng xiết, bèn đứng trước mộ, khấn vái với cô, xin theo về nhà ông thân tôi nói chuyện chơi, có ư thữ coi ban ngày, chư vong có thể nhập bàn dặng chăng? Khi ba vị về đến nhà lối 9 giờ ban mai, thuật chuyện t́m đặng mả của cô lại cho ông thân tôi hay, đoạn đem bàn ra mà cầu cô. Thật quả có cô đến đàm luận, rồi nh́n cái mộ của ba ông đă đến viếng, là nơi xác của cô an nghỉ đời đời kiếp kiếp. Kể từ mấy ổng hiểu đặng chút ít, trong việc mầu nhiệm của Trời-Đất, lại có thể cầu chư vong trong buổi bạch nhựt, th́ mấy ổng càng hứng chí hơn nữa. Ngày đêm không kể đến sự mệt nhọc, ông thân tôi, th́ hiệp với anh Cao-Hoài-Sang, nơi nhà tôi mà chuyện văn với chư vong, c̣n chú tám với chú tư tôi, th́ vầy nhau nơi nhà chú tôi, cũng trong một con đường Bourdais, hai cái nhà ở ngang, trịch nhau chừng vài căn phố. Từ đấy mấy ông chia nhau hai bên, hằng ngày hằng đêm kiếm tiềm về việc huyền bí, mà học hỏi với nhiều vị khuất mặt. Cách ít lâu, có hai vị tiên trưởng đến làm thi văn, bên chú tư tôi, th́ ông Thanh-Sơn, c̣n bên ông thân tôi,lại có ông Nhàn-Âm-Đạo, cả hai nhà đều đặng mỗi bên, mười bài thi (Thập-thủ liên-huờn) khác nhau. Một đêm kia, nhằm lúc bốn ông hiệp lại, lập bàn hương án, khẩn cầu đức Tả-Quân. Người đă có ḷng thành, nên ngài cũng giáng vào, đề một bài thi, nhưng lâu ngày tôi đă quên phức. Lại có đêm nọ, mấy ổng vầy lại, vừa ngồi vào bàn, th́ có cô V.T.L. đến giáng, cô lại tŕnh diện một người chị em theo với cô, xin vào ra mắt mấy ổng, cô nói rằng :"Vị nầy thi phú cũng hay lắm". Mấy ổng mừng rỡ, bèn mời tân khách giáng vào. Đoạn người ấy tiếp vô xưng rằng : _ Em là Hớn-Bạch-Liên, xin hiến một bài thi, ra mắt mấy anh, song xin mấy anh, chớ nệ thi văn hay dở. Anh Cao-Hoài-Sang liền tiếp rằng : _ Tôi vừa nghe cô Vương nói rằng, thi văn của cô rất hay, vậy tôi xin ra đề. (ư M.Cao-hoài-Sang chưa tin cho mấy, e v́ mấy ông kia bịa đặt mà giả mạo gạt ảnh). Cô liền khứng chịu, anh Cao-hoài-Sang ngồi suy nghĩ rồi ra đề : Tiển biệt t́nh lang. Cô tiếp dỡ bàn gơ, không ngừng chút nào cả. Mấy ổng ráp lại bài thi như vầy : Chia gương căn dặn buổi trường đ́nh, Vàng đá trăm năm tạc tấm t́nh, Bước rẻ nguồi trông cơn ác xế, Lời trao buồn nhớ lối trăng thinh. Ngày chờ mây án ngàn dâu khuất, Đêm bặc đèn khuya một bóng nh́n. Lần lựa cô pḥng xuân thỏn mơn, Xa xui ai thấu nỗi đinh ninh. Dứt bài thi, mấy ổng rộ lên khen cô rằng: văn thiệt là quáng thế. Lại xin cô tiếp một bài nữa lấy đề: "Hoài Lang" mà làm. Cô chẳng suy nghĩ chi cứ đề một bài rằng: Động đ́nh nhớ buổi tạm chia đường, Bốn giọt nh́n nhau lối rẻ cương, Trời thảm mây giăng muôn cụm ủ, Biển sầu nước nhượm một màu thương, Cờ thần chạnh lúc vầy đời bạn, Tiệc ngọc nào khi hội nhứt trường, Mượn vận lương nhân xin nhắn nhủ, Vườn xưa tiếng nhạn luốn kêu sương. Thật là tuyệt bút. Mấy ổng khen ngợi chẳng cùng, nhờ nơi đây, mà phục đặng ḷng tín ngưỡng của mấy ổng. Khi khác mấy ổng lại kiếm nhớ, những bạn tác nào,lúc c̣n sanh tiền, biết làm thi mà mời về, đặng thử nữa. Đoạn nhớ đến M.Huỳnh-Thiên-Kiều, là người buổi sống giúp việc sỡ tuần thành, bổ vào dinh Đốc-lư Saigon, coi về sỡ Patentes; người ấy, c̣n ai ở Saigon mà chẳng biết, khi ở thế, có nhập vào Hội Thi xă. Mấy ổng bèn vái tên họ của M.Huỳnh-thiên-Kiều. Trong giây lát, nhập vào bàn đề thi rằng: Nhắn nhủ mấy anh một ít lời, Làng mây hồn trẻ đă xa chơi. Mẹ già nỗi hiếu chưa rồi đạo, Vợ yếu niềm duyên chẳng trọn đời. Chạnh nhớ quê xưa ḷng xót xáy, Buồn trông cảnh cũ dạ bời bời. Ai về gởi lạy t́nh sông núi, Kiếp khác ân sinh sẽ đáp bồi. Kư tên: Huỳnh-thiên-Kiều tự QUÍ-CAO. Ngày kế đó, cũng v́ M. Nguyền-Trung-Hậu, nguyên là một người bạn trong Thi-Xă-Hội với M. Huỳnh-thiên-Kiều và thấy bài thi bữa trước; cũng có ư không tin, nên ngày sau M. Hậu làm một bài đem đến khi đem bài thi đến, vái rồi đốt, đoạn mấy ổng vầy nhau lại ngồi, cầu M. Huỳnh-thiên-Kiều. Trong giây lát, M.Huỳnh-thiên-Kiều vào tiếp họa bài thi như vầy: Một tiếng u minh gióng cửa không. Phồn hoa dục tỉnh giấc đương nồng. Ngồi thuyền Bát-Nhă qua t́nh biển, Mượn nước nhành dương rưới lửa ḷng. Cuộc thế lạnh lùng lằng gió lọt. Đường đời ngán ngẫm buội trần lồng, Kiếp tu xưa tiếc chưa nên đạo, Oan trÁi phũi rồi phép phật thông. Kư tên:QUÍ-CAO Gặp lối mấy ổng đương mê thi văn, lại có người tuyệt bút, đến giáng vào đề một bài. VNH XUÂN Ngàn liểu khoe xuân cảnh rỡ màu, Xuân nồng vườn ngự vẽ thanh tao. Chào xuân ác lố trăm lằng rạng. Ghẹo liễu trăng soi một sắc làu. Thơ thới cành hôm hoa đọng ngọc. Yêm điềm dạo tối cỏ đeo châu. Đượm bầu nhân sự xuân qua lại, Khuất bóng xuân sang khách luốn sầu. HỚN-BCH-LIÊN kĩnh hiến. Hằng đêm hằng có chư vị đến, mấy ổng thữ cũng hết sách, mà cũng nhờ vậy, mới phục đặng ḷng của mỗi người; như có một buổi anh Cao-hoài-Sang buồn, đề mộ t bài thi Tự thuật, có ư than thân trách phận, sao lăn lóc với t́nh đời,tuy tuổi chưa bao nhiêu mà đă ṃn mỏi. Ảnh đem ra nhà cho ông thân tôi coi, và cũng muốn để cho mấy ổng họa lại chơi cho vui. Nói chuyện với nhau rồi lẩn quẩn cũng cầu chư vị nữa. Vào ngồi trong năm phút đồng hồ, th́ có ông thân của ảnh, là bác Cao-Hoằng-Ân giáng đến; thuỡ bác c̣n sanh tiền làm việc Ṭa Án, lại cũng có đổi đi cùng miệt Tây-Ninh, Bạc-Liêu, và nhiều chỗ khác nữa; rốt sau, lại về ở Saigon rồi mới quá vản; tôi tưởng nhiều người biết bác lắm. Khi ấy chú tư tôi thưa với bác rằng: sẳn dịp anh về đây, nhằm lúc Sang làm một bài thi tự thán, cậy mấy anh em tôi họa, vậy anh họa chơi luôn thể. Ông thân tôi lại nói: anh cứ việc đề thi dạy nó thế nào, th́ anh định lấy nhưng tùy theo vận của Từ-Thứ, mà lâu nay Làng thi chịu phục là: voi, ṃi, c̣i, roi, thoi mà làm. Dứt lời bác Cao-hoằng-Ân tiếp liền, chẳng đợi phút nào cả, bài thi như vầy: Thuyền khơi gió ngược khá nương voi, Vận thời hầu nên đă thấy ṃi: Vườn cúc hôm nay muôn cụm rỡ, Rừng ṭng buổi trước một cây c̣i: Hồng nương dặm gió chi sờn cánh, Ngựa ruỗi đường ḥe há nhọc roi: Nính nẳm chờ qua cơn bĩ cực, Th́nh long chúng có lượng đôi thoi. Vừa tiếp bài thi ấy, mấy ổng trầm trồ chưa gặp vị Đại-Tiên nầy giáng đề một bài: Chiêu tập hồn thi bước Đạo điều, Non xưa chớp cánh nhạn trông theo. Trời thanh khách gắn lần qua suối, Đêm rạng trăng soi lướt khỏi đèo. Mây khỏa đảnh Tần màu gió cuốn, Thuyền khơi sông bích cánh buồm treo. Giang san một giải nền chung dựng, Biển cả chi nao ít mái chèo. NHÀN-ÂM-ĐO Cách ít lâu, có cô Hớn-Bạch-Liên dẫn đến một vị xin vào ra mắt mấy ổng. Gặp nhằm tiết thu, nên mấy ổng cậy cô đề một bài: B̀ THU Yêm liềm cây cỏ vẫn in màu, Mờ mệt vườn đào điểm sắc thu. Gió dậy xao Trời mây cuốn ngọc, Sương lồng ướt đất liễu đeo châu. Ngựa vàng ruổi vó thoi đưa sáng, Thỏ ngọc trau gương dặm vẽ làu, Non nước điều hiêu xuân vắn chúa, Nh́n hoa cảnh úa dục cơn sầu. Lộc Nương kĩnh hiến.
Dứt lời cô lại tiếp một bài điệu Động-Đ́nh như: Đầm ấm cảnh Trời mai ác lố, Thơ thới đưa thuyền khổ khách chèo, Nhấp nhô lượng sóng khỏa lèo, Luồng đông gió tạc cánh bèo ngưng sông.
Một chiếc quạnh bóng hồng nhán ngọn, Mây đoanh non tuyết đóng nhành thung, Về Nam đổ cánh rừng ṭng, Ngút xem tủa án cây đông khóa rèm.
Đường xúm xít chị em ruổi bước, Dắt d́u nhau kẻ trước người sau; T́m nơi hứng giọt mưa dàu, Để cơn khao khát khoe màu phù dung.
Đờn nhắn khách năm cung nhặc trổi, Vẹt mây đen gió thổi chiều hôm, Quang âm ngày tháng dập dồn, Ngừa khi trễ bước hoàng hôn trở đường.
Đường muôn dặm, khách đơn thân, Mượn bóng trăng làu bước vẹn chân. Khóa kính song thu trau hạnh đức, Chờ khi Đạo trọn đến non thần.
Non thần tiếng hạt chầu vang đảnh. Chờ rước người ngay chánh t́m đường, Mơ màng chưa tỉnh huỳnh lương, Sóng xao biển khổ nên thương khách trần.
Nghe qua bài văn Động-Đ́nh nầy, mấy ổng khen tặng chẳng cùng. Xong mấy bài đó, mấy vị khác tiếp vào, đề mấy bài nho như vầy:
Mỹ-Ngọc! Nghe lăo:
Hoành thượng đơn khai chí bách thiền, Hựu tu chưỡng hiệp khỡi tranh liên. Mật đài khánh nhựt khinh hành định, Cửu tái quang minh đắc cọng niên.
Mật sự khá kiếm hiểu. LIÊN-HUÊ-TIÊN
Diệu thành tâm khởi đức khai truyền, Đạo thức thời âm tận kư niên, Thiên mạng lưu hành vô tự đoạt, Tôn hồi cẩm vị khải huyền nhiên. Tri thức. THĂNG. Phổ hóa hoài tâm hạ tác thành, Hiền khai trực thượng độ nhơn sanh, Bồ đoàn linh diệu cơ huyền mạng, Tác ái diệt tàng cẩm đắc minh. Gắn thiện niệm rỏ cơ Trời. THĂNG. Chư vị có ư muốn dạy mấy ổng, nhưng không hiểu chi hết mấy ổng vầy nhau lại bàn như thầy bói, rồi dẹp lại đó đợi! Qua lối thượng tuần tháng tám, chú tư và chú tám tôi tiếp đặng mấy lời của cô Vương dạy về Diêu-Tŕ-cung: Trên có Cửu-Thiên nương-nương cai quăng. Dưới có chín vị tiên cô: Cô Vương đây đứng về Thất-Nương, cô Hớn-Bạch-Liên là Bát-Nương, c̣n bảy vị khác đều có nói tên cả. Chú tư tôi, nghe đặng lời ấy rất mừng ḷng, bèn xin cô chiếu cố đến mấy ổng, dạy cách nào cầu lịnh Kim-Mẫu đến đặng. Khi ấy Thất-Nương bèn biểu mấy vị, phải trai giái ba ngày, và t́m cho đặng Ngọc-Cơ cầu lịnh Bà mới đặng. Mấy ổng không hiểu Ngọc-Cơ là chi. Chú tư tôi xin cô chỉ dạy; cô bèn vẻ h́nh Ngọc-Cơ, rồi giải nghĩa, và dẫn rỏ căn cội buổi xưa, lấy h́nh trạng của ngôi sao Bắc-Đẩu, mà tạo thành, lại dạy cách pḥ Ngọc-Cơ cho mấy ổng, vaé biểu mấy ổng đặt mỗi người một bài thi dự bị. Đoạn chú tư, chú tám tôi và anh Cao-hoài-Sang vưng lời trai giái ba ngày; và t́m đặng Ngọc-Cơ, y theo lời dạy. Qua đến ngày thứ ba, là buổi hẹn ḥ, lại nhằm tiết trung thu, đúng đêm 14, rạng mặt rằm tháng tám, ngoài trời th́ trăng thanh gió mát; trong nhà, chú tư tôi lại dọn dẹp trang hoàng, xem vào có vẻ tinh khiết lắm. Đúng giờ tư, thảy đều đủ mặt, tôi thấy chú tư tôi, đă sắp đặt dọn bàn dài, rải bông lá xung quanh, phía trong bàn, ngay chính giữa, để một bộ đồ trà, c̣n chín vị Tiên cô mỗi người một cái tách, sắp ṿng theo bàn, hàng giữa dọn những trái cây tươi tốt, ngó vào rất lịch, tựa h́nh như đải tiệc, và chung quanh có để chín cái ghế mây. Cuộc cúng nầy mấy ổng gọi là :"Phó Yến Diêu Tŕ", cho đến nay, hăy c̣n noi dấu lễ kỷ niệm ấy. Đoạn chú tư tôi đốt hương đèn lên, cả thảy đều quỳ lạy khấn vái, rồi đem Ngọc Cơ ra mà cầu. Thật quả có lịnh Cửu-Thiên Nương-Nương đến, và đủ chín vị Tiên cô, mỗi vị đều giáng cơ, chào mừng mấy ổng; khi ấy Thất-Nương xin ba ổng đờn, rồi mỗi người ngâm bài thi của ḿnh làm đặng hiến lễ, c̣n lịnh Bà và Cữu cô an vị mà nghe. Chừng nhập tiệc, Thất Nương lại mời ba ổng ngồi chung vào cho vui. Cũng tội nghiệp cho mấy ổng, v́ e thất lễ, nên không dám; rốt việc, ép uổng quá, mấy ổng liệu thế khó chối từ, mới đem ghế thêm, sấp sau lưng chín cái ghế nọ, ba ổng xá rồi ngồi xuống. Tôi ḍm thấy mấy ổng cũng bắt tức cười, nhưng không dám nhích mép, cứ đứng khoanh tay hầu mà thôi. Cách chừng nửa giờ, chú tư tôi tái cầu. Lịnh Nương-Nương và chín vị Tiên cô, để lời cảm tạ chẳng cùng, lại hứa rằng :"Từ đây đă có Ngọc-Cơ rồi, th́ tiện cho Diêu-Tŕ-Cung Cữu cô đến mà dạy việc". Đêm ấy mấy ổng thức cho đến 3 giờ khuya mới nghỉ. Kể từ ngày ấy, bên kia th́ chú tư tôi hiệp với chú tám tôi, thường hay cầu Ngọc-Cơ mà học hỏi. C̣n bên nây, ông thân tôi với anh Cao-Hoài-Sang, th́ vẫn c̣n sai bàn. Cả hai bên hằng đêm, đều có chư Tiên đến dạy, văn chương, thi phú, nhiều điều như là Động Đ́nh, Liên-Phong, tôi chưa từng thấy, mà nhứt là chú tư tôi, hay có tánh lục lạo, hỏi đon nhiều điển tích cao xa, và nhiều điều hóa học bí mật, theo ư tôi tưởng, nếu không phải là bậc Tiên-Thánh, th́ dầu bậc cao học nào, trong thế gian nầy, cũng chưa hề thấu đặng. Lần hồi, khi chú tư tôi khoẻ, th́ pḥ Ngọc-Cơ, lúc mệt lại sai bàn. Một đêm kia, thoạt có một vị Đại-Tiên đến, không xưng tên chi, cứ lấy ba chữ đầu "A ă â" làm hiệu, diều dẫn, ban đầu th́ dạy thi phú, điễn tích, rồi lẫn qua việc Đạo, ấy là bên chú tư tôi; c̣n bên nây, ông thân tôi với anh Cao-Hoài-Sang, một ngày nọ tiếp một vị Tiên cô nơi Diêu-Tŕ-Cung, giáng vào bàn xưng là "Thanh-Tâm Tài-Nữ" cho một bài văn điệu Liên-Phong như vầy:
Mượn nguồn đạo đức khỏa màu trần, Luyến thế ngày qua khó kịp xuân. Bến khổ trương bườm thuyền đợi khách, Non tiên trở cánh hạt chờ xuân.
Xuân mờ mệt bao nhiêu cảnh ũ, Cụm rừng ṭng là xũ tranh sầu, Biết bao mấy nổi tang dâu, Bóng trăng kia đá đứng đầu tuổi xanh.
Xanh vàng ngọn cỏ trải mồ oan, Oan trái trả vay khách nhộn nhàn, Nhàn cảnh mấy ai t́m đến chốn, Chốn bi ai luốn nhọc nhằn than.
Than rằng:"Cỏi phù sanh nháy mắt, Trăm năm đâu biết chắc rũi may. Đua tranh sánh của so tài, Của tài phũi sạch đường dài thoát qua. Gắn lo xa....
Tôi thấy mấy ổng như vậy, tôi bắt chước một bữa chúa nhựt kia, ông thân tôi đi khỏi, tôi với em tôi là Nguyễn-Tăi-Thân, khiên bàn ra, lối chín giờ ban mai, hai đứa ngồi, cũnt úp bốn bàn tay lên tịnh trí, giây lâu có em tôi nhập về bàn xưng là: "Cao-Quỳnh-Lượng". Anh em mừng rỡ nhau, nói nói cười cười, tôi ngụ ư, muốn thữ coi chơn giả thế nào, tuy tôi đă theo mấy ổng lâu rồi, nhưng đức tin chưa trọn; bèn nói với em tôi rằng:"Thầy và chú tư ḿnh, khi ông nội sanh ra, đều có đặt hiệu Mỹ Ngọc, Bội Ngọc là v́ nội biết chữ nho, tới phiên thầy sanh ḿnh ra, phần th́ thầy học tinh những chữ tây không, làm cho cả hai đứa, không có chi hết (dốt quá). Em có thế nào kiếm cho qua một danh hiệu chăng"? Em tôi liền dỡ bàn gơ, tôi tiếp sấp hai chữ: "Ngươn Ngọc" tôi lại cậy em tôi, cắt nghĩa cho tôi rơ, thoăn như có người hỏi đến, mà nói cho thông (cũng sợ người chê dốt nữa!). Em tôi liền giăi rằng: "Đời nhà Ngươn có báu vô giá trị. "Điển tự: Vua Ngươn khăi ca nhiều trận, chư Hầu khiếp vía, Bắc-vương kiên oai, cống sứ cho Trung-Quốc, một hội Ngọc-Điệp, trong đời ít có, khi đem phơi Ngọc ấy ngoài nắng, tất nhiên chiếu nhiều màu, thiên ám địa hôn; người khát nước, ngậm vào miệng, dường như ngậm búng nước lă mà hết khát, c̣n nhiều điều quí nữa, song kể không hết. Bỡi cớ đó, nên có câu: "Ngươn -Chiêu-Đế hữu bữu ngọc", nay trích trong câu văn ấy, mà lấy hiệu Ngươn-Ngọc". Đặng cái hiệu và lời giải ấy, khi ông thân tôi về, tôi thuật lại cho ổng nghe. Ổng cắt nghĩa rành lại, tôi mới hiểu rơ rằng, cả ḍng họ Cao-Quỳnh, danh hiệu đều do nơi bộ ngọc; chừng ấy, tôi mới có chút đức tin, là v́ nơi đó, lại cũng v́ những thi phú, lối sau nữa. Tôi c̣n nhớ một ít bài , theo điệu Liên-phong, ông thân tôi với anh Cao-Hoài-Sang, tiếp của chư tiên như vầy:
Rănh nợ thế rừng thung vui thú, Chiều hứng nghe vượn hú chim chiền, Một ngày thông thả là Tiên, Suối trong rửa sạch năo phiền trần gian.
Ṿng cương tỏa buộc ràng danh lợi, Chốn hí trường lui tới lăng xăng, Phép quan luật nước thúc dằn, Đĩnh chung rốt cuộc mơ màng chiêm bao.
Đâu là thấp đâu cao phẩm thế, Nhục vinh kia ai dễ trọn đời, Cơi trần kiếp sống mấy hơi, Phũi tay phút đă châu rơi ngọc trầm. Hỡi ai là khách tri âm!...
H.M.
*********
Liệu mà day trở bước thang xuân, Một dặm đường qua Đạo một gần, Sóng dậy tang thương hồng chích cánh, Trời điều thưởng phạt họa đồng cân.
Cân thiêng liêng chất đồng tội phước, Gặp thời tua vẹn đức trọng nhân, Dịp may dễ có mấy lần, Ḍ đường đến chốn non Thần mới hay.
Hay biết đời sau, Đạo lại sao? Hay gần cửa thánh bước lần vào, Hay tiềm nẻo chánh, tà xa lánh, Hay tập thanh cao, chí mới cao.
Cao khôn vói, thấp nào dễ bước, Khó mà lần đến được mới mầu, Chĩ mành rối khá lo âu, Liệu chơn thoát khỏi vực sâu sau này.
T.T.T.N. HIẾN
***********
Nhàn du bạch dạ tuyến phong đ́nh, Âm tảng giệt kỳ chiến đấu tinh, Chơn tịch quyền khai thiên vị đắc, Nhơn bang hữu cọng liệt trân đ́nh,
Rèm gió đêm tràng bóng rạng thinh, Nghêu ngao non Túy thú riêng ḿnh, Thu về hứng cảnh đôi bầu cúc, Hạ đến vui sen mấy tiệc quỳnh. Nhàn dạo vẩn vơ theo Nhựt Nguyệt, Rảnh ngồi chậm răi tụng Huỳnh đ́nh, Tranh đua dủ sạch lằng phi thị, Gặp buổi giang hồ với chúng sanh.
N.A.D.
Một bài Văn của Quan-Thánh Đế-Quân cho một người Đạo-Hữu v́ biết ít tiếng Việt-Nam nên xin Ngài cho chữ Langsa
L'homme a ses maux, le roseau a ses plaintes, De ta destinée a pris soin le Créateur, En te préservant de la vie toutes contraintes, En semant à tes pas, espoir et non malheur, A l'horizon lointain, déjà l'astre du jour, Commence à décliner, ne perds pas de temps, Pour qu'à ce séjour si heureux sois de retour, Purgatoire accompli et esprit sans tourment Frôlant souventes fois les sombres nuages, A perdre ton éclat, ton étoile est prête, Mais une main divine à ton avantage, D'un geste enchanteur dissipe la tempête. Pour des entreprises lointaines, tu n'es pas fait, Restes à ton sillon, ton compte est arrêté. Le bonheur bien concu n'est-il pas le plus vrai? Réserve ces faveurs à ta postérité. Profite de ton présent, fais ta vie à venir, Répare tes erreurs passées, sois bon père. Marche vers le chemin de Dieu sans ralentir, La vie a des ailes, elle n'est qu'éphémère. Tâche de me comprendre.
THĂNG.
Thuật đến đây M.Đức nói rằng: C̣n nhiều lắm nhưng tôi không nhớ hết. C̣n bên chú tư tôi, khi vị Đại tiên hiệu A ă â giáng mà dạy Đạo, một ít lâu, bữa nọ, ngài nói với mấy ổng rằng: Nếu muốn cho Ngài, để tận tâm truyền Đạo lư, th́ thảy đều phải kỉnh ngài làm "THẦY" mới tiện bề đối đăi nhau. Chú tư nghe vậy th́ càng mầng lắm, liền vưng chịu mà thọ giáo với Ngài; nên từ đây, hể ngài có giáng cơ th́ cứ xưng là Thầy, rồi chào lại "Các con" mà thôi. Đêm kia, nhằm 24 Décembre 1925, mấy ổng cũng hiệp nhau lại, cầu ngài mà học Đạo, nhưng Ngài không đến. Một chập lâu, Thất Nương giáng vào nói rằng:"Rất mừng vui". Mấy ổng không hiểu chi cả, bèn tiếp hỏi Cô :"Mừng việc chi?" Cô trả lời rằng :"Đêm nay là đêm kỷ niệm của Thầy giáng sanh, trong hai ngàn năm trước, mà khai Thánh-Giáo nơi miền Thái-Tây; nên giờ nầy, Thầy đương hội chư Phật,Tiên, Thánh, Thần dự lễ mà không đến đặng cùng mấy anh. Vậy mấy anh nên cầu nguyện cho cả bá tánh, trong đêm lành nầy, rồi nghỉ, bữa khác Thầy sẽ đến, dạy việc cần yếu. Nghe Thất Nương nói đến đó, th́ hồn vía của mấy ổng, đă bay bổng lên mây cả. Nửa mầng nửa sợ, mầng là mầng v́ đặng Chúa-Thánh dạy khuyên, c̣n sợ là sợ nỗi bấy lâu, v́ không biết ngài, mà e lúc trước, có nhiều khi thất lễ. Xong việc mấy ổng tang ra, bàn bàn tính tính cho đến canh khuya mới lui nhau về nghỉ. Qua đêm sau, mấy ổng hiệp lại,lập hương án (bữa nay áp quỳ lạy thảy thảy) cầu ngài đến. Ngài giáng vào cơ mà chỉ dẩn : Từ buổi Hồng Mông, nhứt khí Hư vô phân Lưỡng-Nghi, sanh Tứ-Tượng chia Bát-Quái,rồi mới biến hóa Nhựt, Nguyệt, Tinh-Tú và 72 Địa-Cầu, mà tạo thành Càn-Khôn Thế-Giái, Ngài lại giải rằng, lúc khí Hư-vô sanh Lưỡng-Nghi: Dương khí thăng lên, biến ra Ngài; Âm khí hạ xuống biến ra Kim-Mẩu Nương-Nương. Nghe đến đó mấy ổng mới biết đấng ấy là "Huyền-khung Cao-Thượng-Đế", đă tá phàm gian nhiều khi rồi, mà diều đạo nơi Á-Đông, lại giáng sanh khai Thánh-Giáo miền Thái-Tây nữa. Nay v́ đă rốt cuộc tuần hườn, trong cơi Dinh-hoàng, th́ giờ đă cùng tận lối Hạ-Ngươn nầy, nên Ngài đến hoằng khai đại đạo, chuyển các Tôn giáo lại, mà diều dẫn lần chót, ấy cũng bởi ngài thấy cả sanh linh, đă luống theo thế t́nh, mà quên phức nguồn cội. Trước mặt ba vị: CAO-QUỲNH-CƯ, PHM-CÔNG-TẮC, CAO-HOÀI-SANG. Ngài hỏi rằng: Thầy muốn dùng các con mà khai Đạo, các con có dám lănh trọng nhậm ấy chăng? Mấy ỏng bạch rằng: "Trong các con từ bé chí trưởng, chẳng thông Đạo-lư chi, duy nhờ Đức Chí-Tôn dạy bảo bấy lâu, th́ sự biết chưa đặng trong muôn một, e cho chẳng xứng đáng mà lănh trách nhậm lớn lao ấy". Ngài nói rằng: "Chi chi, có Thầy gần bên các con, miểng là các con khứng chịu gắn để trọn tất ḷng, th́ chẳng hề chi". Mấy ổng vưng chịu và xin Ngài chỉ bảo cách thức, đặng thờ Ngài. Ngài lại dạy mấy ổng phải đến ông Phủ-Chiêu, là người có thờ Ngài đă lâu rồi; lại dặn mấy ổng chừng nào đi phải đem Ngọc-Cơ, đặng Ngài giáng,mà chỉ dạy thêm trong cách thờ phượng. Mấy vị vưng mạng lịnh, t́m đến hiệp với ông Phủ-Chiêu; nhưng nghe rằng, cách ít tháng sau, v́ không khứng nạp dụng những Đạo-Hữu tới lui rần rộ, trái tôn chỉ Đạo của ông, là phải tịnh dưỡng mà thôi, nên ông Phủ-Chiêu thối bước từ buổi ấy. Lúc thúc đă gần cuối năm, Đức Chí-Tôn lại dạy ba vị phải ăn chay trước ba ngày, đặng chí đêm 30 tháng chạp, năm nọ là Ất-Sữu, đợi đúng giờ Tư, là đầu ngày của năm Bính-Dần, mỗi người thấp ba cây nhan, ra quỳ nơi ngoài Trời, thành tâm khấn vái, vọng thiên cầu Đạo, và thề rằng: "Nếu chẳng tận tâm lo vung đấp nền Đạo, th́ Ngủ lôi tru giệt". Mấy ổng đều vưng chịu, rồi cả thảy đều thi hành theo lời dạy. Khi mấy ổng khấn vái xong rồi, th́ vào nhà pḥ loan cầu Ngài, hầu coi ngài có điều chi dạy bảo chăng. Đức Chí-Tôn giáng dạy như vầy : Thầy cho các con hiểu rằng : Buỗi tạo Thiên lập Địa nầy, Thầy sanh loài người ra, nhầm ngày dần "NHÂN SANH Ư DẦN" vậy từ đây Thầy dùng các con làm tay chơn mà gầy dựng nền Chánh-Giáo, lại cũng kể ngày nay là ngày phát khởi nguồn Đại-Đạo. Lấy hiệu Đại-Đạo Tam-Kỳ Phổ-Độ, c̣n ngài th́ tá danh Cao-Đài Tiên-Ông Đại Bồ-Tát Ma-Ha-Tác, rồi ngài giải rơ rằng : trong danh hiệu của NgAéi, gồm đủ tam giáo: Nho, Đạo, Thích. Nên Đại-Đạo Tam-Kỳ khai nhầm giờ Tư, ngày mồng một năm Bính-Dần là do nơi đó. Vài ngày sau, Đức Chí-Tôn,mới sai chú tư và chú tám tôi vô Chợlớn, cũng dạy đem Ngọc-Cơ theo, rồi Ngài giáng mà độ dẩn Ông Lê-văn-Trung, là cựu Hội-đồng Thượng-nghị-viện, rồi lần lần diều tới mấy vị khác nữa. Cách ít lâu, tôi thấy chú tư và chú tám tôi, nhờ cơ bút mà biết nhiều việc cao xa, lại vưng mạnh lịnh mà gầy ra mối Đại-Đạo Tam-Kỳ, c̣n ông thân tôi và anh Cao-hoài-Sang cũng tiếp theo nghề Đồng tử, mà diều dẫn chúng sanh, trót triệu người, nhập môn cầu Đạo, Đức Chí-Tôn lại định cho chú tư tôi, phải xin thôi làm việc, c̣n chú tám tôi, th́ xin nghỉ đở ít lâu, cả hai người về trí nơi hướng Đông miệt Tây-Ninh, mà lo vung đấp nền Thánh-Giáo, c̣n phần ông thân tôi và anh Cao-Hoài-Sang th́ về miền Tây. Lại có một cập loan khác nữa, là M.Nguyễn-trung-Hậu và M.Trương-Hữu-Đức, lo việc phổ độ miệt trung ương. M. Đức thuật đến đây th́ tôi liền tiếp hỏi ảnh rằng: _ Nếu vậy th́ Đại-Đạo Tam-Kỳ khai ra, là nhờ nơi cơ bút, chớ không phải bắt chước ai, theo như lời truyền ngôn của những người công kích Đạo đó sao? _ Không phải đâu! Nguồn cội của Đại-Đạo là do nơi cơ bút của mấy ổng mà ra, thậm chí cho đến kiểu vỡ áo măo, thước tất và màu áo, của các Chức-sắc mặc, nào là khăn mấy lớp, áo mấy giăi, th́ cũng tùy cơ bút mà thôi, chớ nào ai hiểu biết đặng. Những người muốn kích bát trước khi luận việc chi, họ chẳng chịu để tai mắt, xa nghe cạn thấy, lại cũng v́ ḷng ố đạo, nên hể họ vừa lóng lời sao khẩu, th́ vội b́nh phẩm liền. Sơ tâm cho đến thế, mà họ vẫn cứ tưởng ḿnh là cao kiến hơn cả triệu sanh chúng; vậy sao gọi bực lăm thức t́nh đời. Như lúc sau, có mấy vị trong Bát-Tiên, đến diều dắt mấy ổng, có để những lời vàng ngọc nầy, anh nghe thử coi thể nào, rồi sẽ luận sự chơn giả;
Đại-hỉ chư Đạo-hữu
Trời đất riêng tay giữ một bầu Ngàn mây dậm gió gót chơn thâu: Rừng ṭng thong thả nhàn ra dạo. Đền ngọc thung dung rảnh đến chầu: Thoát tục sớm diều nên bảy bạn, Dẩn phàm nay rảo khắp năm châu. Thế trần mừng gặp Tam-Kỳ độ. Biển khổ thuyền đưa khách lánh sầu.
Lư-ngưng-Dương
Chư Đạo-Hữu may mắn thay, gặp đường Chánh-Giáo, chớ dần dà, trể công thiếu quả, mà chẳng đến thang thiêng liêng kiệp th́ hồi vị.Lăo mong ngày Đạo khải hoàn, chư Đạo-Hữu nên gắn sức. Đường cũng chẳng bao xa, miểng hiệp đồng nhứt tâm v́ sanh chúng, sau c̣n ngày gặp gỡ.
THĂNG.
Rảo khấp non sông dậm trải qua, B́ gương nhựt nguyệt tác không già, Biển trần nay gặp kỳ diều chúng, Muôn dặm đèn soi đă có ta.
Hớn-chung-Ly
Chư Đạo-Hữu, Đức Chí-Tôn diều bước, cả Tiên-Phật dẩn đàng: há chẳng sớm lánh phồn hoa, đặng dồi dàu gương độ chúng. Huống chi, chư Đạo hữu đă có quả nơi ḿnh, lại chẳng v́ mạng lịnh Đức Từ-Bi, mà chịu ít lâu khổ hạnh, hầu mong buổi đoạt phẩm vị thiêng sao?
Ước mong ngày hội ngộ, trông mong buổi tạc thù, rượu thánh ra non ḍm thế, cờ thần dựa đảnh luận đời. May thay! vui thay! Chư Đạo Hữu nên gắn sức.
THĂNG.
Riêng vui nguyệt chiếu sắc trong ao, Đền ngọc từng khi để bước vào; Rảnh hứng trăm hoa khoe Đảnh Ngự, Nhàn vầy mấy bạn dự Bàn-Đào; Độ đời răo gót non sông lướt, Cứu thế diều nhân đạo đức trao; Chờ buổi tuần hườn Thiên địa trở, Nương gương Thần huệ một vừng cao.
Lữ-động-Tân
Hỉ chư Đạo-Hữu, Đạo gặp kỳ phổ độ, khá biết cải thế th́ Đạo khả trọng, đức nặng trao. Đời đời đổi, Đạo chờ người; khách tục nương thuyền độ, non Tiên tiếng khách đưa, gắn nhọc thế lọc lừa, tiềm đường ngay thẳng rẵng. NGuồn rữa bợn, nhiều đường cay đắng; bước nâu ṣng dặm lắm gay go; liệu sao khỏi trễ con đ̣, mới thoát ṿng khổ hải. Gắn sức v́ sanh mạng, lao tâm chớ sợ bởi căng xưa; đường quanh co, bước khá ngừa; nẻo hiểm trở, chơn nên lánh.
Hậu tái ngộ THĂNG.
Từng vào non Thánh lại đền vàng, Mảng quả sớm nhờ sắc ngọc ban; Lần hạc tu tâm th́nh nét đạo, Biển trần độ chúng vững con thoàn; Cuộc cờ chung hứng nơi rừng thắm, Bầu rượu riêng vui dưới cột tàng. Gặp lúc diều đời qua bến tục, Để công phải nhọc đến phàm gian.
LAM-THỂ-H̉A
Hỉ chư Đạo Hữu, Đạo gặp lối quanh co, khá biết ngừa vực thẩm, gắn sức cho tṛn trách nhậm lớn lao của đấng Chí-Tôn phú thát. Chư Đạo-Hữu khá biết.
THĂNG
Trương kỳ bạch động mộ tiên gia, Quả diệu thâu tŕ tác trí kha; Lảo dược độ sanh tiên tự khởi, Hiến trần tu thức trực ninh tà.
Ách nước nạn dân, số trời đọa thế. Ṿng vay trả, mối buộc ràng; nếu có tai mắt rộng xa, tự hỏi v́ đâu nông nổi; Đạo trời gở nạn, chuông Thánh truy hồn, bến khổ vớt khách ch́m, non thần chờ kẻ lạt; mà cũng c̣n khư khư nắm chắc miếng đĩng chung, cấp cũm giữ đầy lằng nhơ bợn. Đạo,đời đều chẳng trọn, phương chi t́m chốn thát lao lung. Ngảnh lại cuộc giả của tṛ đời, mà thương đau cho trẻ dại. Lần lần lựa lựa, ngẩn ngẩn ngơ ngơ, đứa trí gạt phường ngu, lũ khôn ăn đám dại. Cười....
THĂNG.
*********
Ấy là những lời khuyến Đạo của năm vị Đại-Tiên, làm cho mấy ổng thêm ḷng tín ngưỡng, nên để hết sức chung lo, gánh vác nền đạo. Lần hồi gầy dựng đặng vững vàng, phục tâm đặng nhiều trang có trí thức rồi, th́ chia nhau, kẻ giúp việc trong, người lo bề ngoài mà làm cho đồ sộ thêm nữa. Lật bật đă vài năm,tôi mảng lo làm việc, sớm đi tối về, thường thấy ông thân, và bà thân tôi đi phổ độ hoài, e khi già yếu mơi mệt; nên tôi mới khuyên lơn ổng bả ở nhà nghỉ, hầu dưởng tinh thần. Ổng lại rầy và cắt nghĩa cho tôi rơ, chút ít về việc Đạo. Ổng nói với tôi rằng :"Cốt chỉ họ Cao-Quỳnh ta đây, tuy là lẩn lộn nhiều ít nơi thế mặc dầu, chớ vẫn là người,phải hiến thân cho Đại Đạo, dầu cho con, ngày sau cũng vậy, con không thấy chú tư con sao? Nay đă giải đường hoạn lộ, đem mảnh h́nh hài,vung đấp nền Đạo, đă lập thành một Ṭa Thánh-Tổ, nào là trẩy gốc ven đường, cất nhà ngang giải dọc, nơi một miếng rừng 150 mẩu, trước kia cây cối phủ che, mà nay đă khai phá gần thành khoảng. Lập nên công lớn với Đạo, mà cũng bổ ích cho đời nữa. Bây giờ phận thầy v́ mắc ràng buộc thế sự, nên công quả chưa được toại ḷng, thế th́ thầy có khứng, nằm ngồi nơi nhà, ăn no ngủ kỷ, mà ngầm thế sự cho đành đâu. Khi nào con xin nghỉ làm việc ít ngày, thầy sẽ dắc con đến đó, coi cho thấy những công việc đồ sộ của chú tư con làm, rồi con mới biềt cho thầy, công linh như vậy là có chi đâu!" Nghe ông thân tôi tỏ mấy đều, và cắt nghĩa t́nh h́nh đời cho tôi hiểu, làm cho tôi hết dám ngăn cản ổng nữa. Từ đó đến nay, tôi ḍm coi ư ổng, đă chán ngán t́nh đời, ổng với bả, đều ăn trường chay, c̣n việc nhà ít hay quảng tới. Đó là đều tôi thuật sơ cho mà nghe thôi, c̣n việc cao xa về Thánh-Giáo, tôi không nhớ mà nói cho hết. Nghe dứt câu chuyện của ảnh, dường như tôi thức tĩnh chiêm bao, mới biết là việc của Trời-Đất làm ra, chớ sức người đâu có đặng. Rất đỗi là các Thánh xưa khai đạo, tôi hằng coi sách, có lần nào thạnh hành, như buổi nầy đâu. Tuy nghe ảnh nói vậy, song c̣n muốn thấy hiện diện,cho biết rơ nguồn cội thêm. Tôi cậy ảnh, nếu chừng nào ông thân ảnh đi, th́ xin ảnh diều dẫn tôi theo coi thử. Cách ít lâu, gặp lễ nghỉ đặng ba ngày, ảnh cho tôi hay, rồi đề huề ra đi. Khi đến Ṭa Thánh, M. Đức dắt tay tôi vào lạy nơi đại điện, đoạn ảnh chỉ mấy cốt thờ nơi Bát-quái-đài, mà cắt nghĩa cho tôi nghe: Phía trên có dựng một trái càn khôn có vẽ Thiên-nhăn, và đầy những tinh tú: Ấy là Đấng Tạo-Hóa,chủ quyền chấp chưởng cả càn khôn thế giới, v́ Ngài là vô vi, không có h́nh ảnh, nên không lên cốt, duy có Thiên -nhăn, tựa ra mà chỉ rằng, ngài soi khắp mọi nơi, dầu cho đôi vần nhựt nguyệt, và các v́ Tinh-tú, cho đến các Phật-Tiên-Tháhn-Thần cũng trong tay ngài mà thôi. Tôi lại thấy trong ḷng trái càn khôn, có thấp một ngọn đèn, tôi liền hỏi ảnh. Ảnh cắt nghĩa rằng: "Ấy là ánh sáng của đạo dương khai, cũng nên gọi là hồn của cả sanh linh, nơi trái cầu sáu mươi tám nầy, đứng trong hàng thất thập nhị địa". Kế đó ảnh chỉ các cốt như là: Đức Thích-Ca khai đạo Phật, Đức Lăo-Tử, khai đạo Tiên, Đức chúa Jésus-Christ, khai đạo Thánh, Đức Khương-thái-Công khai bản phong Thần, Đức Khổng-phu-Tử, khai đạo nho, Lại chỉ cốt Đức Phật Quan-Âm Bồ-Tát, Đức Lư-Thái-Bạch và Quan-Thánh Đế-Quân,mà nói rằng, Ấy là ba vị Phật, Tiên, Thánh thay mặt cho Tam-Giáo,diều đạo kỳ hạ ngươn nầy, giúp sức cho Đức Cao-Đài Thượng-Đế, tức là Giáo-Chủ, đứng chủ quyền nền Đại-Đạo Tam-Kỳ; ngài đủ quyền thiêng-liêng nhiệm mầu, mà qui nguyên các Tôn giáo lại hiệp nhứt mới đặng. Anh lại chỉ phía dưới hết, có bảy cái ngai,là ngôi vị thiêng liêng của Đức Giáo-Tông, ba vị chưởng-Pháp và ba vị Đầu-sư,thuộc về nhơn đạo, nhưng sấp đó, chớ không ai ngồi, tuy có đặng tạ vị trong mỗi khi Đại hội chức sắc mà thôi. M. Đức nói rằng: trong đền thờ các đấng ấy, là người đă khai công sáng đạo, từ buổi tạo Thiên lập Địa đến giờ; hiệp lại mới gọi: Tam-Giáo là : Thích Đạo Nho Mà cũng gồm về : Ngũ chi Đại đạo là: Phật đạo Tiên đạo Thánh đạo Thần đạo Nhơn đạo. Viếng nơi Bát-quái-Đài (Đại điện) rồi ảnh dắt tôi trở ra khoảng giữa rộng dài, mà cắt nghĩa cho tôi rằng: Đây gọi là Cữu-Trùng-Đài, nơi của ba ngàn một trăm mười hai Chức sắc, Đẵng cấp như vầy: 1 vị Giáo-Tông (Page) 3 " Đầu-Sư (Cardinaux) 36 " Phối-Sư (Archevêques) nhưng có ba vị chánh đặng thay mặt cho 3 Đầu-Sư c̣n 33 vị kia là phó. 72 " Giáo-Sư (Evêques) 3000 " Giáo-Hữu (Prêtres) ------ Cọng là 3112 vị Nên Đức Cao-Đài-Thượng-Đế gọi là: Nhứt Phật Tam Tiên Tam-thập-lục Thánh Thất-thập-nhị Hiền Tam thiên Đồ-Đệ là vậy đó: cả thảy đều chia ra làm tam quái, mặt Thiên phục ba sắc khác nhau. Sắc vàng gọi là Thái-Thanh về Phật-giáo _ xanh _ Thượng-Thanh _ Tiên-giáo _ đỏ _ Ngọc-thanh _ Nho-giáo Duy có đức Giáo-Tông th́ mặc áo trắng có thêu bát quáivà mảo trắng gọi là "Mitre pontificale" mà thôi. Ấy là người làm đầu của 3111 vị kia: lại c̣n Lễ sanh, cũng đủ Tam-phái gọi là: Elèves-Prêtres, nhưng vô số (Nombre illimité) v́ chưa đứng vào hàng Chức-Sắc. Coi nơi đó rồi, ảnh dẫn tôi ra phía ngoài xa, thấy hai bên có lầu chuông và lầu trống, lại có thang leo lên, gặp một khoản rộng răi, ngay chính giữa, ảnh nói rằng: Đây gọi là Hiệp-thiên-đài. Chức sắc nơi này, Đức Chí-Tôn sắp đặt chưa hoàn toàn v́ DẦạo mới khai, nên vào chưa đủ số,duy có 21 vị, đẵng cấp như vầy :
HỘ-PHÁP Bảo Bảo Bảo Bảo Học quân, Văn quân, Thượng phẩm Thượng sanh, Sanh quân,Cô quân. _ _ Bảo đạo Bảo pháp Bảo thế _ _ _ _ Hiến đạo Hiến pháp Hiến thế _ _ _ _ Khai đạo Khai pháp Khai thế _ _ _ _ Tiếp lễ Tiếp pháp Tiếp thế Tiếp y _
Vị Hộ-Pháp là người chưởng quản Hiệp-Thiên-Đài, cũng như vị Giáo-Tông bên Cữu-trùng-Đài, cốt chỉ để ǵn giữ luật lệ và nắm các Bí-pháp của Đạo, lại phải bảo hộ mấy chi dưới kia đặng làm cho tṛn phận sự.
Phía Hữu :
Thượng phẩm, là vị để bảo hộ sắp đặt phẩm vị cho cả Đạo hữu đă nhập môn, từ chức sắc cho đến tín đồ, về chi Đạo; Văn-Pháp-Quân, là vị đỂ bảo hộ Văn-chương và Kỷ nghệ cho cả nền Đạo, về chi văn pháp (Arts & Belles lettres). Bảo-học-quân, là vị để bảo hộ ty giáo dục cho cả nền Đạo, về chi giáo huấn,
Phía tả :
Thượng-sanh, là vị để bảo hộ cho cả sanh linh, dạy dổ đủ tư cách đặng đem vào nền Đạo, nếu có điều chi trái luật Đạo, th́ người lại phải xem sóc, về chi thế. Bảo-sanh-quân, là vị để bảo hộ về khoa y dược mà cứu chửa cả Đạo-hữu của nền Đạo, về chi bảo sanh. Bảo-Cô-quân, là vị để bảo hộ cho những người cô quả và trẻ côi cúc trong nền Đạo, về chi bảo cô. Ấy là sáu vị làm đầu trong mỗi chi, c̣n dưới nữa, duy mới có thập nhị thời quân, chia ra làm ba, và vài vị đỂ giúp các vị chưởng quảng trên kia, như là : Bốn vị giúp sức cho Hộ-pháp. Bốn vị _ Thượng-phẩm. Bốn vị _ Thượng-sanh. Một vị _ Văn-pháp-quân. Một vị _ Bảo-sanh-quân. sau sẽ c̣n nhiều nữa. Mấy chức sắc Hiệp-thiên-đài kể trên kia là những vị nắm mối giềng cho nền Đạo, cầm đuốc sáng diều đường cho cả thảy, lại là người để lập điều lệ cho phận sự của ḿnh cho cả sanh chúng, nên gọi là "Chơn thần" của Đạo. Mấy ổng vẫn là người pḥ loan (Médiums) tiếp ngay những lời Thánh-giáo của Đức Chí-Tôn và các Đấng Phật, Tiên, Thánh, Thần trên Bát-Quái-Đài, gọi là "Hồn" của Đạo, rồi giao lại cho chức sắc Cửu-trùng-đài là những trang hành chánh và phổ độ , gọi là "Xác" của Đạo tùy theo đó mà ban hành ra cho cả đạo hữu. Nếu có điều chi sai sót, không hạp với sanh linh, th́ chức sắc Cửu-trùng-Đài, cũng có thể gởi lên Hiệp-thiên-Đài mà xin chấn chỉnh lại, nhưng cũng phải tiềm điều hửu lư mà biện bát mới sửa cải đặng. M.Cao-quỳnh-Đức lại giải thêm với tôi rằng : Trong 21 chức sắc Hiệp-thiên-Đài, đă kể trên đây, có hai vị :Thượng-Phẩm và Thượng-Sanh, vẫn là chức sắc bên Cửu-trùng-Đài, sắp vào hàng chức sắc Hiệp-thiên-Đài đặng binh vực quyền của chức sắc Cửu-trùng-Đài, và cả sanh chúng. Đối với ba vị Chưởng pháp bên Hiệp-thiên-Đài sắp vào hàng ngủ Cửu-trùng-Đài, kế dưới Đức Giáo-Tông, hầu có hiện diện, mà bảo hộ vung trồng các Luật-lệ của Hộ-pháp đă giao qua Cửu-trùng-Đài, mà ban hành ra cho sanh chúng. Coi xong rồi, bước xuống thang, ảnh dắc tôi ra phía sau Pḥng-Văn, tŕnh diện với mấy ông chức sắc lớn, rồi dẫn coi nhiều chỗ khác. Mỗi mỗi đều có cắt nghĩa: Nào là cốt Phật Thích-Ca cởi ngựa, tựa h́nh lúc ông Cyaca Mouni c̣n đương kim Hoàng-Tử, từ Hoàng-Thành tầm Đạo; ấy là trạng thái lúc khai nguyên Phật-giáo, lại có cốt ông Sa-Nạt dựng phía sau, nào là Phật Di-Lạc, c̣n hai bên đường, th́ có rừng trẫy sạch những tạp mộc,chừa lại nhiều cây cao lớn, có tàn che mát mẻ tốt tươi, gọi là Vườn-Thiên-Nhiên. Ảnh dắc tôi lần lần ra nhà tịnh, rồi lại trở ṿng qua nhà khác nữa. Tôi nhắm coi thật rộng minh mông, ngó đà mỏn mắt, nghĩ cho M.Cao-quỳnh-Cư, điều đ́nh mà khai phá miếng đất nầy đă để công tŕnh rất dày, mới đặng vậy.
**********
PHU-THÊ YẾU-LUN
Tôi đi coi trót buổi mà chưa hết, song tôi thấy M.Đức có hơi mỏi mệt, nên tôi khuyên ảnh đi nghỉ, c̣n tôi th́ lần hồi trở lại bàu Cà-Na, là chỗ sẽ tạo Động-đ́nh-hồ mà coi nữa. Đi vừa tới khóm rừng, chợt thấy một người đàn ông, một người đàn bà, cả hai trạt lối 26, 27 tuổi, ngồi đâu mặt với nhau mà nói chuyện, nhưng v́ khuất cội cây, mà hai người không thấy tôi. Tôi liền đứng dừng lại, suy nghĩ rằng: nơi đây là chốn tu hành, sao lại có việc lén lút nầy. Cũng ví tánh hay tọc mạch, nêntôi lóng tai nghe. Người đàn ông nói: "Qua nghe người ta đồn đă lâu rằng, bà già và em vô Đạo Cao-Đài, nhưng qua cũng có đến kiếm đôi ba lần mà không gặp mặt". Người đờn bà nói: "Phải! Từ buổi, anh sa mê theo đàng điếm, bỏ em lăn lóc ở nhà một ḿnh quạnh hiu, trót năm trường, em cũng tưởng là : chồng không đoái đến, th́ cũng c̣n cha mẹ anh em, nên ở lại, rám làm cho tṛn phận dâu con, té ra em để ư ḍm coi, chẳng có một người nào thương em cả, liệu thế chẳng an thân, nên em lạy cha mẹ mà về hẩm hút với mẹ già, đâu cũng đặng vài tháng, ở ăn cũng yên. Một ngày kia, em đang xách nước, th́nh ĺnh xây xẩm mày mặt, phát nóng lạnh vài ngày, rồi mất trí luôn. Lúc ấy em chẳng c̣n biết chi hết; sau khi mạnh, em nghe bà già thuật chuyện lại rằng: buỗi nọ em điên cho đến nỗi xé quần, xé áo, song cũng may, sao em không nói chi bậy bạ, duy cứ lạy hoài mà thôi, c̣n ăn uống, th́ nhiều hơn mọi khi, nhưng chẳng chịu hơi cá thịt, cứ ăn ṛng những tương chao, rau muối cho đến ngày nay. Khi đó bà già thấy em như vậy, th́ đau ḷng, rước nào là bóng chàng, thầy pháp thầy phù ǵ thôi đă đủ. Kẻ nói đau ma, người ằng mắc quỉ, lập đàn chuyên chửa rộn ràng, trót mấy tháng, không nên chi cả, rốt cuộc tiền mất tật c̣n. Sau lại, nhờ có mấy ông trong Đại-Đạo, hết ḷng cầu khẩn, lớp th́ truyền điển, người th́ vải bông và cho uống nước Thánh, chưa đầy ba ngày mà bịnh căn đă lần lần thuyên giảm. Lúc ấy trong nhà th́ nghèo, lại cũng có thiếu chút ít của người ta, v́ lúc chạy thầy cho em, thiếu sức nên buộc bà già phải vay hỏi, song cũng nhờ mấy ổng, kẻ nhiều người ít, góp nhóp đâu đặng vài chục đồng. Với tiền ấy, bà già đem trả cho người ta, c̣n dư bao nhiêu th́ làm sở phí, chở em lên đến đây ở dưỡng bịnh. Mấy ổng lại cho thuốc men uống, không ăn tiền bạc chi, trong mười ngày th́ em b́nh phục lại như xưa. Từ ấy đến nay, mẹ con ở luôn nơi đây, lo công quả mà bồi đáp ân huệ đă rưới ban của Trời Phật". Chừng nói đến đó tôi mới biết là hai vợ chồng, v́ việc gia đ́nh nên phải cách bức nhau, nay mới gặp mặt đặng. Tôi lại nghe người chồng tiếp rằng: Nay em đă mạnh rồi, c̣n ở chi nơi đây; vậy việc qua lỡ chơi bời, biết là sự quấy, qua đă ăn năn nên đến kiếm em đem về. Em bằng ḷng chăng? Vợ _ Ấy là một điều rất khó tính, v́ em đă ngán ngẫm tuồng đời. Việc vợ chồng, tuy anh để ư phụ em, chứ em vẫn giữ tṛn bổn phận làm vợ. Từ ngày em về với anh, đă biết rằng chẳng có cưới hỏi chi, song ở cùng nhau đă mấy năm dư, trên em giữ ḷng kính thờ cha mẹ, dưới lo phục sự cho chồng. Anh cũng chán biết, phận em chịu nhiều nỗi đắng cay, nội nhà đều giữ đạo Thiên-Chúa, duy sót có ḿnh em là người ngoại. Em vẫn biết đạo nào cũng vậy, cứ dạy việc hiền lành đạo đức, ngặt v́ em c̣n cha mẹ già yếu, lại tùng theo Nho-Giáo nên em không nở bỏ mà theo đạo của anh. Bởi cớ ấy, nên tuy là vợ chồng thương nhau, mà cha mẹ, anh chị lại chẳng khứng cho anh ở với em, hằng ngày xô đuổi coi em như cỏ rát, thị như mên mang mọi rợ, đối đăi với em chẳng khác chi với kẻ thù nghịch; lại đày đọa em quá lẽ; nhưng đă lở việc vợ chồng, không lẽ một lần đạp cứt, rồi phải chặt chơn, nên em rán chịu mấy năm khốn khổ. Anh c̣n nhớ, lúc ông già em quá vản, em lạy cha mẹ xin về chịu tang, và đưa ổng lên đàng. Cha mẹ nằng nằng quyết một không cho, lại nói rằng: em muốn về đặng lạy thây ma thúi sao! Anh nghĩ coi, cha mẹ đă lắm chịu nhọc nhằn sanh em ra nâng niu từ bé chí trưởng, biết bao nhiêu công cán; theo phong hóa nhà Nam ta, đă mấy ngàn năm, giữ gốc Nho gia, sự vong cũng như sự tồn, dầu mất dầu c̣n cũng kỉnh thờ như một, huống chi Thánh Thần đâu chẳng biết, duy trước mắt em vẫn thấy: cha là trời, mẹ là biển. Nay cha đă thác, dầu ơn sinh dưỡng, mà đối với một vài lạy đưa lên đường, há tiếc hay sao? V́ em nghĩ thầm như vậy, nên năn nỉ khẫn cầu hết lời, tuy là cha mẹ cho đi, nhưng trong ư , không chút nào ưng chịu. Từ ngày em lo việc tống táng ông già em xong, trở về cho đến sau, thân em lại càng khốn cùng hơn nữa, song đă thương chồng, nên em đành chử làm thinh, mà gắn chịu đắng cay từ đấy. Bởi các cớ ấy, dầu cho em c̣n xét chút nghĩa vợ chồng, cũng khó nỗi về với anh cho tiện. Một là v́ em đă khấn vái với Trời-Phật, mà nhập môn cầu đạo, nay chẳng lẽ em bán đồ nhi phế; hai là nay bà già em, tuổi đă cao, mà lại góa bụa, không c̣n con cái chi khác hơn là em nữa; nên bổn phận em là con, phải v́ t́nh chắc chiu khi bé thơ, mà ở vậy hủ hỉ với mẹ già, hầu thủ hiếu, cho đến ngày lâm chung của bả; đa' vậy phần em lại ăn trường chay, cũng là một điều rất khó cho em về chung cùng với anh đặng. Chồng _ Em khéo nghe lời họ, chuyện ǵ th́ chẳng nói làm chi, chớ việc ăn chay, là điều thúc xác, theo như đạo của qua, ấy là trái hẳn với trời đất, v́ Tạo-Hóa đă sanh vật ra mà dưỡng nhơn, lại chẳng chịu dùng, bo bo mà ăn những thảo mộc, là chất chẳng bổ dưỡng xác thịt của ta, th́ phải mau chết, mà chết vậy lại có tội tháo trúc không chịu ở thế gian, càng phải sa vào Địa-ngục. Vợ _ Em là phận nữ nhi,tuy có học nho chút ít, hồi thuở nhỏ, có biết chi cho lắm, nhưng nghe mấy ông lớn trong Đại-Đạo Tam-Kỳ giải về việc ăn chay, tuy em không hiểu cho hết, chớ cũng c̣n để ư chút ít,sơ lược như vầy: Các sanh vật của Tạo-đoan đă biến hóa ra, đều có hằng sống, cũng như loài người, nhưng khác nhau, là v́ ḿnh đứng hàng thứ ba trong tam tài: "Thiên, Địa, Nhơn". Người nhờ hưởng đặng khí huyết tinh tấn, trong sạch, nên trí năo thông minh, biết nói biết luận và biết nhiều điều khôn ngoan hơn cầm thú, c̣n sanh vật lại khác hơn ta là do nơi chất, nên trí năo chẳng có, ngu muội, dữ dằn,thô kịch, nếu ta đem máu huyết ô trược của nó mà chung vào với sự trong sạch của ta, th́ chẳng khác chi, lấy bùn mà bỏ vào một ly nước trong, lần hồi, một khi một ít, rốt lại th́ nước ấy, trở nên đục đen. Em chỉ sơ cho anh thấy những sanh vật có sự độc, mà ta vẫn thấy rơ ràng, như con cá rô, ăn vào th́ ho và nhức mỏi, con cua đinh, làm cho nổi đơn phung, và nhiều thú khác nữa, huống chi heo ḅ, vẫn có chất khác với người, tuy cái độc của nó, không hại ta hiện thời, mà nó vẫn làm cho ta, sanh ra đau đớn về sau nữa. Lại trong các thú rừng, có nhiều con dữ dằn, ăn vào lần lần thân thể ta đều truyền nhiểm các chất trược của nó. Bởi cớ, nên chất thú pha với chất người, mà làm cho người hóa ra hung tợn,mất cả chất thánh của tạo hóa sanh, mới làm ra những điều tàn bạo, ghét lẫn nhau, giành giựt nhau, cho đến giết nhau và làm nhuẽng điều tồi phong bại tục. Ấy mới trái hẳn với tạo đoan, là đấng háo sanh, ưa sự sống mới biến hóa sanh linh, nay v́ người lầm lạc mà hại lẫn nhau, nên Ngài mới khai Đại-Đạo đặng bảo tồn nhơn vật. Huống chi, xưa buổi tạo thiên lập địa mấy ngàn năm đầu, các Thánh-hiền trước, nào có ăn sanh vật, nếu như lời của anh rằng: "Ăn chay là ép xác mà chết mau", sao những người xưa, cứ dùng lê hoác mà sống trên vài trăm tuổi, mà lại sách vở, hảy c̣n ràng ràng rằng: "Người bày biện mà dùng sanh vật, phát khởi sau vua Thần-Nông mà thôi". Anh lại nói rằng: "Thảo mộc là vật chất không nuôi nấng tinh thần", th́ cũng c̣n một điều rất lầm lạc, là v́ buổi xưa kia, các bậc Thánh-hiền, đê" hết trí năo,tiềm kiếm phương châm, đặng cứu sanh linh, v́ đem chất thú vào ḿnh, mà nảy sanh ra bịnh hoạn, th́ phần nhiều lại dùng cỏ cây mà làm thuốc: cho đẾn hiện thời các nhà Hiền-Triết về Y-khoa, toàn trong hoàn cầu đều noi theo đó mà bào chế ra những y dược mà trị bịnh; th́ tất nhiên thảo mộclà vật rất quí báu, để bổ dưỡng và phục nguyên thân thể loài người chớ! Nếu có bớt ăn sanh vật, là một phương tránh đặng sự bịnh hoạn, xảy ra một ít, c̣n dùng toàn lê hoác, lại chẳng khác nào là ngăn ngừa bịnh trước, Người đă không đau ốm, vật lại khỏi bị sát hại; ấy chẳng phải là điều hữu ích chung cho cả hai bên, nhơn và vật sao? Chồng _ Ấy là điều họ nói ma-ma Phật-Phật, có chi gọi là hiển nhiên, em khéo nghe lời họ mà chi, họ kiếm tích nọ truyện kia, rồi bày ra thờ phượng bụt thần, cũng là một đều sai, theo Đạo của qua th́ duy có thờ, một Đấng Đức Chúa-Trời mà thôi! Vợ _ Việc ấy em chẳng cải, nhưng em thấy trong Đại-Đạo Tam-Kỳ, trên thờ Đức Cao-Đài, là Chúa cả Càn-Khôn, c̣n theo Thánh-Giáo, th́ gọi là Đức Chúa-Trời, vẫn cũng là một Đấng ấy; dưới th́ thờ mấy đấng, đă ra công khai các Tôn-giáo buổi xưa, đều là, Phật, Tiên, Thánh, Thần. Trong ấy có đức Giáo-chủ Jésus-Christ, là chơn linh của đấng Tạo-hóa, thai xác phàm diều đạo Thánh, miền Âu-Châu và cũng có đức Khổng-phu-Tử, là người đă khai Nho-giáo (Nhơn-đạo), ngài cũng là một vị Giáo-Chủ. Các đấng đă thờ nơi Bát-quái-Đài, đều có công lớn với đời, tên tuổi vẫn c̣n roi truyền, nơi sử xanh bia tạc; trong hoàn cầu, c̣nai là chẳng biết nữa. Thảy đều diều lành cải dữ cho sanh linh, th́ cái ân huệ ấy, chẳng đáng cho ta thờ phượng và kỉnh lạy sao? Huống chi trong nền Đạo-Thánh, em có thấy thờ đủ các thánh Âu-Châu, th́ cũng chẳng phải là việc ắt thờ có một đấng Đức Chúa-Trời mà thôi đâu! Chồng _ C̣n việc lạy nữa, theo qua th́ duy có lạy Đức Chúa-Trời và người sống mà thôi, chẳng nên lạy bụt thần và những người chết. Vợ _ Đều ấy, anh luận rất sai lầm, anh có hiểu lạy là chi không, mà vội bàn như vậy? Để em kiếm một ít lời, em c̣n nhớ mấy ổng giải nghĩa, mà thuật lại cho anh nghe: Lạy hay là chào, đều là sự kỉnh nơi ḷng, phô bày ra ngoài, cho thấy cái h́nh trạng, nhưng tùy sự trọng khinh, cao thấp, th́ cái lạy ấy, dầu với ai, làm cũng đặng cả. Thí dụ như: Theo phong tục người Âu, nếu kỉnh nhau, như trọng, th́ qú gối cúi đầu, c̣n thường th́ dở nón, ngan vai lại nắm tay dục dặc; theo Annam ta, hể trọng kỉnh th́ lạy, vừa vừa th́ xá và cúi đẦu; c̣n Chà-Và, Cao-mên, nếu gặp người trưởng thượng, th́ mọp dài xuống đất, bất kể nơi nào. Ấy là phong tục của mỗi nước khác nhau. Nếu Annam ta, mà cấm lạy ca&c Thần, Thánh, Tiên, Phật th́ làm thế nào tỏ sự kỉnh của họ đối với các đấng Thiêng-liêng ấy đặng. C̣n các xác chết, dầu cho có lạy, th́ cũng là lạy cái vong linh; mà dầu cho lạy xác chết, th́ lạy tội chi sao, cho đến đỗi nắng h́nh đất, sành, cây kia, cũng c̣n có thể lạy xá đặng, hà tất chi cái xác chết ấy, trước đă là ông bà, cha mẹ, cô bác của ta, ta vẫn nhờ có xác đó, mới hóa sanh ra xác nầy, nếu ta vội quên cái ân thâm nghĩa trọng của xác ấy, th́ cái xác của ḿnh đây mới liệu thế nào? Dầu luận cho tột lư, th́ bất quá là cái xác của con cháu, lạy cái xác của ông bà cha mẹ, chớ có chi đâu mà từ chối. Lại nếu không cho lạy xác chết, v́ nghĩ rằng, đă thành ra ma quỉ, lại thêm một điều sái hẳn nữa; là đến chừng tới phiên ḿnh chết, th́ cũng vậy, con cháu của ḿnh cũng cho ḿnh là tà quái, truyền tử lưu tôn như thế, th́ tu hành làm chi, mà rốt kiếp, cũng hóa ra tà mị. Nếu như thật ắt vậy, th́ thà là đừng giữ đạo, hầu khỏi bị con cháu ngày sau khi dễ. Huống chi, phong hóa nước nhà vẫn đă có sẵn tư cách như vầy: Một ḿnh Đức Chí-Tôn, là Đấng tạo thành Càn-khôn thế-giái, đứng về thập-nhị khai-thiên, lại trong tay Ngài, nắm thập-nhị thời-phần; th́ số mười hai, là số riêng của Ngài, tất nhiên ta phải lạy Ngài, 12 lạy. Các đấng Phật-Tiên, hay về Cửu-thiên-khai-hóa, đứng vào hàng Cửu-phẩm; ấy vậy số chín, lại là phần riêng của chư Phật-Tiên, th́ ta lạy các Ngài, 9 lạy. Các bậc Thánh-Thần, vẫn đứng về Tam-phẩm nơi Thiên-Đ́nh, th́ số ba là số riêng, của các bậc Thánh Thần; ht́ ta lạy các ngài, 3 lạy. Người trưởng thượng trong phàm gian, v́ c̣n thọ khí Âm-dương, mà hưởng sự sống nơi thế trần, th́ ta lạy 2 lạy. Hai lạy ấy, tức là một lạy Trời, một lạy Đất; chớ người chưa hưởng đặng lạy nào cả. Bậc nhơn phẩm đă thác, th́ ta phải lạy, bốn lạy; nghĩa là một lạy Trời, một lạy Đất, c̣n vong hồn của người, duy có hưởng hai lạy mà thôi. Ấy cũng là một vẽ phân biệt về Lễ, rất có trật tự, th́ nào phải là điều lộn xộn đâu, mà ta mơ hồ, để bàn luận đến việc, kẻ lạy người không, cho mất niềm ḥa khí lại sanh ra lẽ khi dễ Thánh Thần. Em lại hằng thấy những người Âu Châu, mỗi khi đi ngang một đám xác, bất câu là sang hèn ǵ, đều dở nón cúi đầu chào, ấy là người tỏ ḷng thương mến, và kỉnh cái xác chết chớ ǵ, nếu người cho là ma quỉ, th́ đă lánh xa trước, lẽ nào lại thi lễ. Theo như lời của anh nói, em chưa ắt là phải, v́ em rơ biết, đức Giáo-Chủ JÉSUS-CHRIST có để mới sám truyền rằng: "Bây phải kỉnh thờ cha mẹ bây" -Adorer vos parents), dầu sự vong như sự tồn, cũng là một điều rất chánh đáng ai ai cũng rỏ biết cả. Chồng._ Con nhỏ nầy kỳ quá, qua nói phải trái cho em nghe, rồi em muốn kích bát qua, lại chịu nghe theo họ. Em nghĩ coi, trong hoàn cầu thiếu chi là đạo, lại bày đặt làm chi nữa cho rộn tang. Vợ. _ Phải, em đâu căi anh các Đạo như trong Ngủ chi đại đạo của em đă nói hồi nảy, đều là chánh giáo cả, thảy đều dạy làm lành lánh dữ, tránh vạy theo ngay, là buổi sơ khai của mối Đạo mà thôi. Những sanh linh nào hiện thời trong lúc ấy, th́ c̣n giữ ǵn lời Thánh-giáo, mới thọ hưởng thái b́nh, lần lần một vài trăm năm sau, nhằm thời kỳ khác, tất nhiên nhơn sanh cũng khác, đă xa lời truyền dạy, đâu có thấu đáo cái nhiệm mầu của Đạo, mỗi ông có trí thức tùy ư của ḿnh, bày chế ra một cách, hoặc đặng cầu danh, hoặc để thủ lợi, Đạo th́ chánh, mà v́ người sửa căi ra lần lần mà phải hư hoại, cho đến đổi chánh trở nên tà. Thí dụ như : Phật-giáo xưa kia, có dạy đi làm đám đặng lấy tiền công đức, hoặc làm đồ mả, đốt như bây giờ đâu. C̣n những bí pháp của Tiên gia, chẳng phải để làm chuyện giả ngộ như bọn Tả-đạo bày ra, ngồi nghinh xiêng quay gọi rằng trị tà, như thầy pháp vậy. Nho-giáo xưa hằng dạy người giữ luân-lư, tam-cang, ngủ-thường, theo như lời các Thánh roi truyền chỉ dẫn, mà nào có biểu, trung với vua ḿnh rồi dùng sức mạnh hiếp thế yếu, gây ra việc đồ khổ cho dân sanh, c̣n hiếu thảo, cũng chẳng phải biểu ta dối trá, gạt gẫm người, hoặc giết người giựt của về nuôi cha mẹ. Mà hiện thời,anh đă thấy rơ ràng, ứng chứng ngày nay trên thế giái nầy, đều như vậy cả, cho nên các Đạo v́ nơi lầm lạc ấy, mà thành ra điều kích bát gây lẫn nhau; cũng v́ vậy mà sanh linh phải dổ máu, chém giết nhau, chẳng biết bao nhiêu sanh mạng rồi, thậm chí cho đến, người một sắc da, mà coi nhau như thù nghịch, th́ c̣n chi gọi là Đạo. Bảo làm sao mà Tạo-hóa không lo hoằng khai Đại-Đạo, qui Tam-giáo, hiệp Ngũ chi, chuyển kỳ hạ-ngươn là lối chót nầy, mà sấp dặt cho nhơn quần xả hội cả hoàn cầu dạy phải biết thương yêu nhau, diều dắt lẫn nhau, chẳng luận là sắc dân nào cả, cũng đều là con cái của Ngài cả thảy; thậm chí cho đến sanh vật chót hết là côn trùng, ngài cũng muốn cho ta ỷ khôn ngoan mà hiếp lẫn nó, v́ chúng nó cũng thọ sanh như ta. Đặng vậy, mới xứng đáng phận làm người của Tạo-hóa ban ân cho, mà làm anh cả các loài vật. Ấy là tôn chỉ của Đại-Đạo Tam-kỳ đương lúc nầy, muốn diều sanh chúng, kết giây liên ái mà thọ hưởng ḥa b́nh đó. Em nói cho cùng lời, là nếu sức phàm của người mà cải quá, lập đạo kỳ nầy, mà cũng c̣n theo như làm sái tôn chỉ trước, th́ Đức Chí-tôn chẳng hề ngồi yên, mà ngó sự tiêu giệt, trong buổi hạ-ngươn nầy, thế nào cũng phải điều đ́nh một mối Đạo khác, cho sanh linh đặng hưởng sự yên tịnh, mới nhằm Thánh Lư của Ngài, là một Đấng háo sanh,ưa sống, chớ chẳng chịu giết lẫn nhau. Chồng._ Em nghe lóm những lời của họ bịa ra mà ddụ người, rồi hô lên Đạo! Đạo! chớ Đạo là ǵ? Em tưởng hễ có Đạo mới sống, c̣n không Đạo như những người chẳng biết kia rồi chết hay sao? Vợ. _ Nếu anh nói vậy lại sai lầm lần nữa. Đạo là một điều rất nhiệm mầu huyền bí cao xa, em chẳng hiểu cho thấu đáo, mà nói cho cùng tột cho anh nghe, mà dầu cho bậc nào, trong thế gian nầy, là cao thượng hơn hết, cũng khó giải cho tất lư. Em chẳng nói chi cho lắm, nhưng anh phải hiểu rằng: dầu cho Trời-Đất hay là chi chi trong càn khôn thế giái nầy, cũng là nơi dđạo mà biến hóa ra; nếu chẳng có Đạo, th́ chẳng hề có mảy múng ǵ trước mắt hết; ấy là em nói sơ việc huyền bí,là đều em không rơ ắt, nhưng tùy theo sách vở của các đấng hiền triết xưa để lại. C̣n nói chi việc hiện tại trong trái cầu nầy: Bổn phận làm người rất khó, nếu vô Đạo, th́ đâu có phải là bực nhơn phẩm, mà có thế mới bền vững đặng. Thí dụ như : Đứng về hàng vua chúa ḷng chẳng khoan ḥa, coi thần dân như cỏ rác, đắm mê tửu sắc, chẳng quản đến nước nhà, là vua vô đạo, ưa nịnh xa trung, không nghe theo lời đoan chánh của tôi con, lại chịu những sự nịnh hùa của tà mị, tức nhiên phải ngữa nghiên xă tắc, hư hại giang san, rốt rồi luốn những điêu tàn, mà gây cho đoàn con dân phải chịu bùn than khổ sở. Làm quan, trên chẳng trọn ḷng thờ chúa, dưới chẳng hết dạ thương dân, dua mị theo lủ nịnh tà, hầu lấy quyền to hiếp chúng. Đă chẳng lo đền ơn chúa, lại không thái độ trị dân, kiếm chước thâu đoạt của người, lần lần gây cho con dân thán oán, mà làm loạn cho nước; ấy là tham quan ô lại, tất là vô đạo. Dân vô đạo, th́ chẳng biết đến vương quốc thủy thổ, không kiêng sợ luật nước nhà, mà hóa sanh ra đều trộm cướp, tàn hại lẫn nhau, nhiểu loạn cả sanh linh, lần lần hiệp nhau cho có sức, gầy vương đồ bá, cướp giựt ngôi vua mà sanh rối cho nước. Vợ chồng ở với nhau vô đạo, chồng th́ tửu điếm trà đ́nh, ưa theo phóng đăng, chẳng quản đến t́nh nhà, bỏ vợ bỏ con đói rách, việc hư nên của gia đ́nh không thấu đáo, chẳng diều vợ dạy con, theo đường ngay nẻo thẳng, thiếu đức kém hạnh. V́ nơi vô đạo ấy, mà buộc vợ phải gây thêm rối, không biết nể chồng, lần lần sanh ra cờ bạc, bỏ luốn bổn phận đờn bà, là người tề gia nội trợ, chẳng c̣n giữ tiết trinh, hết tưởng đến phận nưng khăn sửa tráp. Rốt rồi phải hư hoại gia đ́nh, cũng là điều vô đạo. Phận làm con, chẳng kỉnh thờ cha mẹ,quên ơn dưỡng dục, bỏ nghĩa sanh thành, lời dạy dỗ chẳng nghe, quen theo đoàn du đăng, khi thị cô bác, không tưởng cậu d́, làm cho hư hoại tông môn, ấy là con ngổ nghịch tức là trái đạo làm con. Anh em ở với nhau vô đạo, là chẳng tưởng t́nh máu thịt, lớn không diều nhỏ, nhỏ nghịch với lớn, chẳng biết thương nhau, lần hồi mất niềm huynh đệ, sanh việc loạn dâm, anh chồng em dâu, hóa ra thù nghịch, mà chém giết nhau, làm cho nhục nhả tổ tiên, vậy là vô đạo. Chủ ở với tớ vô đạo, là chẳng giữ phận bề trên tham công tiếc việc, không xét cực nhọc của tớ, làm cho tớ chẳng phục ḷng, mà hóa ra những điều ngoan ngạng với chủ, th́ chẳng khác nào, ép cho tớ làm trái phận sự. Ít lâu rồi tớ không vâng mạng chủ, ấy mới gọi là tớ phản tâm, mà mang chữ tớ vô đạo. Đó là em luận sơ điều vô đạo của người, mà làm ra cho hư hoại cả nước cả dân. Tuy về nhân đạo, ai ai cũng cho là thế t́nh đời, nhưng cũng có ảnh hưởng hiệp về thiên đạo. Nên phận làm người muốn cho tṛn, phải biết mượn đời dồi đạo, lấy đạo diều đời, cả hai nương nhau mà đi cho có cập mới đặng. Bởi cớ cho nên, của Trời-Đất có rồi, th́ hóa sanh ra các vật trước, chừng sanh ra loài người, th́ đấng Tạo Đoan phải khai đạo, mà diều dẫn cả nhơn vật, tức là con cái của Ngài cả thảy. Khi mang lốt phàm vào rồi, th́ chẳng khác nào kẻ mù tối; lớn khôn lên, vừa đủ trí hóa, trước mắt duy có thấy điều tranh danh đoạt lợi, vật quí phẩm cao, rất phù hạp với thường t́nh, áp nhau giành giựt cho đến giết lẫn nhau, đành quên phức cái nhơn phẩm của ḿnh, là một chủ khách, đến đây đặng bồi đáp sự trả vay cho nhau. Rốt cái đời của người, thế cũng chẳng quá trăm năm; nào khác giấc chiêm bao; nghèo cũng thế mà sang cũng thế, buỗi chung qui cứ nắm hai tay không, cao dường bao, thấp cũng dường bao. Linh hồn cư& đến ṭa phán xét, cân tội với phước mà định đoạt; hoặc phải chịu luân hồi chuyển kiếp, hoặc hưởng sự an nhàn vui vẻ thiêng liêng. Té ra cái giàu sang của ta, đă làm quấy nơi thế trần nầy mà có ra, chẳng hề theo mà buộc tội cho ta, lại c̣n đống xác trơ trơ, dẩu cho ai gẫm cũng như ai; vùi nơi nấm đất; dầu tốt dầu không, lâu rồi cũng ra đám mồ hoan cỏ lạnh, nằm nơi đồng trống sương gieo, thỏ lặn ác tà, đố ai tránh khỏi. Thế cũng chẳng nên giành giựt mà chi, rồi phải vay thêm cho vun đống, lẫn kẻ nghèo hèn, phải ra thân đói lạnh, làm cho trái với tạo hóa là một đấng Từ-bi, buổi nầy là cùng tận, mà hăy c̣n lo phương cứu thế. V́ thương nhân loại, nên từ xưa những nay, mỗi khi trong nước nào, v́ sự hiếp lẫn nhau mà khởi loạn, th́ chính ḿnh Ngài đến mà khai đạo, hoặc sai các Tiên-Phật thai phàm mà mở các tôn giáo, hầu làm cho yên tịnh, nhưng cũng chưa hề thấy đặng sự ḥa b́nh cho sanh chúng giờ phút nào cả. Ấy vậy Đạo, nghĩa là con đường ngay thẳng (la vérité) của Tạo hóa khai ra, cho các chơn linh đă mang xác phàm nầy, noi theo sự chơn thật, hiền lành mà thủ cái vai tuồng của ta, đă lảnh chịu trướcmặt Ngài, mà đến trong cơi dinh hoàn nầy; làm xong phận sự rồi, buổi chung qui mới có thể noi theo nấc thang cao hơn, cũng trong con đường ấy, mà hội diện với Ngài, nhưng cũng tùy theo việc làm nặng nhẹ, phải chăng nơi đây, mới sắp theo đẳng cấp: Phật, Tiên, Thánh, Thần, mà thọ ban trong khi tới trước mặt Ngài mà phục mạng. Ấy là tôn chỉ của các Đạo, đă khai ra từ thỉ chí chung, đặng diều dẫn sanh linh. C̣n những trang đă lảnh mạng trời đến đây, tuy cũng làm tṛn phận sự, nhưng có gieo ra những đều phải vay vay trả trả, chừng buổi lâm chung so tội phước mà định, rồi tùy đẳng cấp nơi trần nầy, mà luân hồi trở lại, phước nhiều th́ làm quan, làm giàu; ít phước th́ lảnh bực thường dân, phải chịu cay đắng, mà trả cho nhau cho đến lúc xong, rồi cũgn phải tu tâm dưỡng tánh, mới trông thoát khỏi nơi ṿng chuyển kiếp. lại những kẻ đă đến đây, làm trái nhân phẩm, th́ c̣n nói chi. Buổi thát cũng đến ṭa phán xét mà chịu xử đoán, rốt rồi th́ lộn trở xuống, mà chuyển ra cầm thú, hoặc phải mất cả chơn linh, mà biến sanh côn trùng; thảo mộc, rồi ra công tu luyện ngàn năm, may mà đắc quả, mới trông lên tới bậc người. Là việc công b́nh của Trời-Đất đă phân định, ấy mới rỏ Tạo-hóa là một đấng cầm cân thiêng liêng. Cho nên em nói rằng : Đạo vẫn thiệt nhiệm mầu cao xa khó giải là vậy đó. Chồng._ Tuy là em nói vậy, chớ qua chẳng hề tin chút nào, v́ là đều không thấy hiển nhiên, bây giờ sống ở đây ăn theo đây, làm theo đây, biết kịp người hay chưa, huống chi phải tính việc cao xa, là đều hư thiệt không ắt, mà qua vẫn thấy họ bày điều mộng mị như: Các Đạo đều thờ, hoặc h́nh ảnh Phật-Tiên-Thánh, hay là viết chữ, c̣n Đạo Cao-Đài, sao lại thờ có một con mắt là ư chi vậy? Vợ._ Anh hỏi th́ em nói ngay, nhưng sự biết của em rất hẹp ḥi, v́ nghe mấy ổng thuyết đạo, bổn đạo đến nghe th́ đông, làm cho em phận gái, duy có đứng xa xa phía ngoài, nghe lóm mà thôi; vậy để em luận sơ cho anh nghe: Con mắt ấy, là của đấng Tạo-hóa, nên gọi là Thiên-nhăn. V́ Ngài không có h́nh ảnh chi, đến tại thế cho ta thấy; nên phải tựa con mắt ra mà thờ, ảnh hưởng chỉ về; Ngài là Đấng Chúa cả Càn-khôn thế giái, tức là mắt ngài soi khắp mọi nơi, nên thế t́nh hằng ví câu:"Hoàng thiên hữu nhăn" nghĩa là Trời có mắt là vậy đó. Nếu ta muốn thờ Ngài, mà ta vẫn chẳng biết tướng diện của Ngài ra thế nào, th́ không lẽ ta tượng h́nh ra là Annam, Tây, Cao-mên, hay là theo một sắc dân nào khác nơi thế nầy, th́ sao cho nhằm lư. Em nhớ mấy câu Thánh-ngôn của Đức Cao-Đài Thượng-đế chỉ phán về thiên-nhăn, cho các môn đệ Ngài, trong buổi Đại-Đạo Tam kỳ mới khai như vầy: Nhăn thị chủ tâm, Lưỡng quan chủ tể Quang thị thần, Thần thị Thiên, Thiên giả ngả giả. Mấy câu thánh ngôn nầy nghĩa lư rất sâu xa, sức phàm khó giải cho thấu cái rộng minh mông của câu văn, nhưng theo phận của em, thiếu học lại trí thức ít oi, nên luận sơ như vầy: Thiên-nhăn nghĩa là Mắt Trời. Mà Mắt Trời lại thông đồng vớimắt của ḿnh, cũng nên gọi là "Thần-Lương-Tâm" (Conscience). Nên mỗi mỗi việc chi, ḿnh muốn thi hành, tất nhiên trước hết ḿnh phải gọi Thần-Lương-Tâm mà cậy nhũ, chỉ giáo đều hư thiệt, tà chánh thể nào, rồi ḿnh mới định: làm hay là bỏ. Thoảng có điều chi, ḿnh gọi là không tốt, không hạp với thế t́nh đời,không đoan chánh, th́ ḿnh c̣n dụ dự, chưa dám thi hành, là v́ ḿnh tính: nếu làm cho ra cái h́nh, theo trí của ḿnh độ, th́ sợ e mắt ḿnh xem không hạp mà hễ mắt ḿnh xem không hạp th́ lại làm cho tâm tánh ḿnh áy náy. Đó là bị Thần-Lương-Tâm cản trở rầy la; hể Thần-Lương-Tâm quỡ trách tất nhiên là Trời quở vậy. Ấy vậy, mọi việc chi của ta đă tính nơi tâm, dầu hư dầu thiệt, th́ Thần-Lương-Tâm đều hiểu biết,mà chỉ dẫn cho ta rỏ điều tà lẽ cháng; nếu Thần-Lương-Tâm hiểu th́ tấc nhiên đấng Tạo-hóa đă biết rơ hết. Nên chi tâm ḿnh lay động th́ Ngài đă thấu rồi. Bởi cớ, nên phận làm người phải biết rằng, mọi việc chi của ta làm lén lút một ḿnh, dầu lớn dầu nhỏ, cũng vậy, là duy có giấu giếm, chớ chẳng hề khi nào khuất mắt trời và các đấng thiêng liêng cho đặng. Nếu Tạo-hóa riêng để cho ta giấu đặng Ngài, th́ c̣n chi là mầu nhiệm của trời đất. V́ vậy mà có câu:"Thiên thiên giả giả" chỉ là: hễ ta thấy, th́ tấc nhiên trời cũng thấy vậy, có thể thông đồng với nhau. Thí dụ theo trí ngu xuẩn của em tưởng như; Một đứa ăn trộm kia khi đă để ư, có một nhaé nào để cho nó đột nhập, th́ trước hết nó gạn hỏi Thần-Lương-Tâm coi có thế lấy của người đặng chăng? Ấy là điều tà vạy, th́ thần-lương-tâm cũng nói với nó rằng: không đặng! lạigiải cho nó biết : nếu nó khoét vách, họ hay đặng la lên, ắt có kẻ đến bắt nó. Nghe đến đó, nó hết hồn, rồi dụ dự, tính tới tính lui, trong lúc dùng thẵng ấy, làm cho nó bối rối, lại nếu sự ham muốn quá lẽ của nó có hơi sấn sướt th́ Thần-Lương-Tâm vẻ cái cảnh trạng sẽ tới cho nó, hoặc phải bị bắt, giải đilối nầy, chổ nọ, hoặc bị tù, người hành hà thân nó, làm cho nó bỏ vợ con nó đói khát, chừng ấy nó hoảng hốt mà xuất hạng. Ấy là đấng Tạo-hóa rầy quở nó. Cũng có nhiều khi nó vưng theo lời ThẦn-Lương-Tâm mà bỏ qua, không làm việc sái ấy. C̣n nếu nó tính sước mà làm, là bởi tánh chất tà vạy, tuy thần lươngtâm chỉ dẫn cho nó biết là sái, mà v́ nó muốn quá rồi làm bậy, chớ vẫn trong ḷng sợ sệt luôn, v́ bị rầy hoài cho đến cùng. Tỷ như khi nó đương hành động cái sái ấy, th́ Thần-Lương-Tâm hằng nhắc chừng từ cái quấy của nó đương hành động, làm cho nó hồi hộp, cho đến khi nó đem đồ gian ấy về dọc đường gặp người hoặc thoạt nghe nhánh cây rớt, th́ cũng làm cho nó dựt ḿnh mà hoảng hốt, lúc bán đồ cũng vậy, thậm chí cho đến nó thấy món nào, là đồ nó trộm của người c̣n trước mắt nó, chẳng khác chi nó c̣n bày đồ gian trướcmắt Thần-Lương-tâm, th́ nó cũng bị quở mà bức rức hoài. Ấy vậy mọi việc chi trong thế gian nầy, đều có ảnh hưởng theo đo& cả, chẳng kể là việc nhỏ hay lớn. Đây là một điều ứng chứng của mỗi người hằng thấy; việc nào của ta làm phải làm, th́ Thần-Lương-Tâm khen, mà làm cho ta vui ḷng hớn hở, c̣n đều chi của ta làm sái, ThẦn-Lương-Tâm quở rầy, lại làm cho trong ḷng ta xốn xan là như thế. Trong Đại-Đạo Tam-Kỳ thờ "Thiên-Nhăn" là chủ ư đó; mà cu'ng nơi đo& là nguồn cội của "Đạo" tất là một điều huyền bí sâu xa, để cho bậc nhơn phàm kiếm hiểu mỗi tứ riêng, tùy theo sự học thức cao thấp, hầu răn lấy ḿnh mà giữ cho trọn phận. Huống chi trước Chúa Giáng Sanh; miền Âu-Châu cũng có thờ con Mắt, gọi là "L'oeil du Maitre" lại có những sách vở của nhiều bậc Hiền-Triết xưa luận về Thiên-NHăn, c̣n để lại ràng ràng mà anh không để ư tiềm biết. |
CHUNG |